Làm
đẹp lòng Chúa.
(Trích trong ‘Giải Nghĩa
Lời Chúa’ - Đức cố Giám Mục Bartôlômêô
Nguyễn Sơn Lâm)
Chúa nhật hôm nay đáng gọi là là
ngày phấn khởi và hy vọng. Bài sách Ezekiel cho chúng ta
thấy một nhánh cây đã được trồng và
mọc lên trở thành bá hương oai lẫm. Còn trong bài Tin Mừng, Chúa Yêsu kể cho chúng ta nghe
câu truyện hạt giống gieo xuống đất âm
thầm mọc lên một cách tự nhiên nhưng chắc
chắn. Và nhất là chúng ta phải bỡ ngỡ khi
thấy hạt cải nhỏ bé nhất trong mọi
thứ hạt mà lớn cao đến nỗi "chim
trời có thể nương náu dưới bóng nó".
Những dụ ngôn và ví dụ ấy
muốn nói gì với chúng ta về đời sống
đạo đức? Có
phải Lời Chúa hôm nay muốn khuyên chúng ta phấn
khởi nhìn về tương lai, như thánh Phaolô nói trong
bài thư không? Chắc
chắn cả ba bài đọc đều phong phú, chúng ta
không nên tổng hợp mau lẹ.
A. Nhánh cây bá hương
Bài sách Ezekiel đưa chúng ta trở
về thời lưu đày của dân Dothái cách đây
những 2,600 năm. Nhà tiên tri cũng ở trong số đám dân lưu
lạc. Ông có chức tư tế nên càng
thấm thía cảnh sống xa Đền thờ. Mọi nhân tố bên ngoài cho thấy chẳng còn hy
vọng nào nữa cho đám người lưu vong này
trở về quê cũ. Các tin tức bên nhà cho biết
quê hương điêu tàn ngày nay đã có người khác
đến ở. Họ không thờ Yavê và chẳng biết
gì Luật pháp Môsê. Còn dân lưu đày, lúc đầu còn
nhớ quê hương và noi giữ phong tục tổ tiên;
nhưng dần dần đã muốn đồng hóa với
dân ngoại, xây dựng cơ sở làm ăn
và chẳng thiết gì việc trở về quê cũ
nữa. Như vậy mọi lời hứa
của Thiên Chúa Israel đã trở nên hão
huyền sao? Người bỏ hẳn Dân được
tuyển mãi ư? Niềm tin của những
người chân chính như Ezekiel làm sao chịu
được những ý nghĩ như vậy?
Nhưng cũng không vì vậy mà có
thể lấy ước mơ làm sự thật. Thời gian đã cho thấy mọi
kiểu mơ ước như vậy thật hão huyền
và tai hại. Sấm ngôn
của các tiên tri thì khác hẳn. Những người
này không nói theo ước mơ của
những kẻ bất lực và tuyệt vọng. Họ tuyên bố những điều phi
thường nhân danh Thiên Chúa. Họ rất tỉnh và
sáng suốt. Họ biết mình đang nói
những điều không trí óc loài người nào nghĩ ra
được. Họ chỉ tuyên
bố những điều Chúa phán dạy.
Hôm nay Người nói qua miệng Ezekiel. Ông đến với
đám dân lưu lạc không còn gì hy vọng. Ông nói
với họ rằng: Chúa phán như sau. Người
sẽ ngắt một nhánh trên ngọn bá hương cao
ngất và đem trồng trên sơn lĩnh vòi vọi
của Israel. Nó sẽ mang lá, sinh hoa và
trở thành bá hương oai lẫm. Thú
vật và chim trời sẽ đến núp bóng nó.
Hơn nữa, người ta sẽ thấy nó vươn
cao lên, đang khi cây gốc trước kia
của nó sẽ cụp xuống và khô héo đi.
Thiên Chúa muốn nói gì vậy? Đám dân lưu đày
thời bấy giờ đã hiểu ngay ý nghĩa. Ta
có thể nhìn thấy mắt họ sáng lên và chân tay hồi sinh. Có thật như
vậy không, bấy giờ họ hỏi nhau. Chúa đã dùng lời lẽ của loài
người để nói với họ. Người
mượn lại các quan niệm của họ quen sánh ví
các dân tộc và các bậc vĩ nhân như
các cây to lớn như giống bá hương. Do đó
ở đây Lời Chúa muốn nói rằng, Người
sẽ lấy một người hoặc một số ít
người trên đất Babylon rộng lớn, vĩ
đại này đem về trồng ở Israel. Tức là Người
sẽ cho thiểu số dân lưu vong này được
trở về Hứa Địa. Hơn nữa, nhóm
dân nhỏ bé sẽ mang lá mang cành, mang hoa mang trái, trở
thành cây bá hương oai lẫm, đang khi Babylon sẽ suy tàn héo hắt.
Rõ ràng
phải hiểu Lời Chúa như vậy. Văn
chương thời bấy giờ bắt phải cắt
nghĩa như thế. Lời tiên tri hôm
nay khẳng định Dân Chúa sẽ được
hồi hương. Họ sẽ hồi
sinh, họ sẽ trở thành chỗ tựa cho thú vật
và chim trời tức là cho mọi thứ sinh linh. Đang khi ấy kẻ chiến thắng của
họ trước đây sẽ bị quật xuống.
Cây tươi (bây giờ) sẽ thành khô héo; và
cây héo khô (lúc này) sẽ đâm chồi nẩn mầm. Vì chỉ có Thiên Chúa làm được như
thế. Người hứa sẽ làm
như vậy. Dân Chúa không thể
nhận được lời hứa nào to lớn hơn.
Tương lai quá sức huy hoàng. Mọi người phải phấn khởi.
Tất cả phải hồi sinh. Hy
vọng quá đỗi lớn lao!
Có
chăng chỉ còn một thắc mắc: nhánh bá
hương được Thiên Chúa ngắt và đem
trồng trên Núi thánh Israel, là ai? Là một cá nhân
được Thiên Chúa dùng để dựng lại nhà
Đavít? Hoặc là cả thiểu
số còn sót lại trong cuộc lưu đày sẽ
được hồi hương và xây lại Dân Chúa?
Bản văn không rõ ràng. Và lịch sử sau
đó cho thấy, không phải một người nào -ngay
cả trong hoàng tộc- đã dựng lại
được cơ đồ cho Israel. Những người có
công lớn trong việc trùng tu xứ sở như Ezra và
Nêhêmya, cũng không đáng được coi như nhánh bá
hương đã được ngắt từ Babylon đem về. Nhưng cũng không hoàn toàn đúng khi
chúng ta hiểu nhánh cây lựa ấy ám chỉ toàn thể
những con người hồi hương xây dựng
lại Đất Hứa. Trước
mắt thì đúng, vì công cuộc tái thiết quê hương
là thành quả của cả dân còn sót lại sau thử thách
lưu đày. Nhưng bảo rằng
công việc của họ đã vươn lên trở thành
bá hương oai lẫm khiến thú vật, chim trời
đến núp bóng, tưởng không đúng với lịch
sử. Israel sau lưu đày chẳng
lúc nào được hoàn toàn quang vinh. Ngược lại, Dân Chúa lại mau
chóng rơi vào lầm than khổ sở rồi lại
bị ngoại bang đô hộ.
Như vậy lời sấm của
Ezekiel đã đúng, nhưng chưa thực hiện hoàn
toàn. Cây khô
là Israel lưu đày có lúc đã
được tươi tỉnh lại. Tuy nhiên người ta còn
phải chờ xem khi nào cây mọc trên sơn lĩnh vòi
vọi của Israel mới thật sự
trở thành bá hương oai lẫm. Ngày nay nhờ đức tin chúng ta
biết mọi lời tiên tri của Cựu Ước
phải chờ thời Tân Ước mới hoàn thành. Và
nhánh cây ưu tuyển mà Thiên Chúa lựa chọn trong
Cựu Ước sẽ là một thực tại Tân
Ước. Nó có phải là hạt giống và là hạt
cải nói trong bài Tin Mừng hôm nay không? Chúng
ta cứ thử tìm hiểu.
B. Hai dụ ngôn về hạt giống
và hạt cải
Thoạt đầu, không ai thấy ngay
có nét giống nhau nào giữa nhánh cây bá hương trong sách
Ezekiel và dụ ngôn hạt giống. Tuy nhiên đọc lại người
ta thấy bài Tin Mừng khẳng định: về
Nước Thiên Chúa thì giống như khi người kia
gieo giống xuống đất; dù người ấy
ngủ hay thức, ban đêm hay ban ngày, hạt giống
cứ nảy mầm, lớn lên... cho đến lúc có
hạt chắc, đợi đến mùa sẽ tra liềm
hái.
Khi kể dụ ngôn này, Chúa Yêsu muốn
nói đến tương lai chắc chắn của
Nước Thiên Chúa.
Người gieo có thức hay ngủ, ban đêm hay ban ngày,
hạt giống vẫn cứ mọc lên cho đến ngày
mang hạt chắc, sẵn sàng cho mùa gặt hái. Nói cách khác Nước Thiên Chúa sẽ lớn lên và
đi đến chỗ thành tựu như Thiên Chúa đã
dự định, dường như bất kể thái
độ của con người. Đó
là công trình của Thiên Chúa, chứ không phải của loài
người. Và Thiên Chúa đã dự
định thế nào thì sẽ xảy ra như vậy.
Do
đó ở đây cũng không khác trong sách Ezekiel: chính Yavê
đã nói và sẽ làm. Người làm những
việc không ai mường tượng được.
Cây tươi, Người cho héo; cây héo,
Người cho đâm chồi. Vậy nếu lời
sấm của Ezekiel đã hồi sinh những tâm hồn
héo hắt trong đám dân lưu đày, đem tin
tưởng phấn khởi lại cho những kẻ
đang rã rời, thì dụ ngôn hạt giống cũng
muốn đem đến cho những người trong
thời đại Tân Ước một niềm tin
tương tự. Nhiều khi họ không
tự hỏi về tương lai Nước Thiên Chúa và
của Hội Thánh sao? Những hiện tượng
bên ngoài lắm lúc khiến người ta phải tự
hỏi: Nước Thiên Chúa đâu rồi? Ước gì
những lúc ấy lại tự hỏi cũng nhận
được câu trả lời của bài Tin Mừng hôm
nay: hạt giống Nước Thiên Chúa đã gieo xuống
rồi thì dù con người ngủ hay thức, ban đêm
hay ban ngày, nó vẫn một mực nảy mầm lớn
lên như Thiên Chúa đã dự liệu. Mùa
gặt sẽ đến, ngày tận thếsẽ xảy ra.
Nước Thiên Chúa sẽ thành tựu trong
vinh quang.
Nhưng
bài Tin Mừng hôm nay còn ví Nước Thiên Chúa giống
như hạt cải, khi gieo xuống đất nó nhỏ
tí; nhưng đã gieo xuống rồi nó mọc thành to
lớn đến nỗi chim trời có thể nương
náu dưới bóng nó. Chúng ta thấy dụ
ngôn này gần với bài sách Ezekiel hơn. Như
một nhánh bá hương ngắt trên đỉnh cao
của cây bá hương to lớn, đã lớn lên thành bá
hương oai lẫm, hạt cải nhỏ xíu ở
đây khi gieo xuống bé hơn mọi thứ hạt;
nhưng lớn lên nó to lớn hơn mọi thứ rau. Tương lai Nước Thiên Chúa cũng như
vậy. Khởi sự nhỏ mọn
thôi, nhưng rồi sẽ trở nên nơi nương
tựa cho mọi người được cứu
chuộc.
Tuy
nhiên, nếu chỉ so sánh như vậy, chúng ta chưa
thấy vẻ đặc sắc của bài Tin Mừng. Có
thể bảo bài sách Ezekiel còn phấn khởi và "hùng
vĩ" hơn. Nhà tiên tri nói đến cây
bá hương, trên đỉnh cao chót vót của núi
đồi Israel. Ở đây, Chúa Yêsu
lấy ví dụ hạt giống và hạt cải, không to
lớn bằng. Ấy cũng do điều này mà
nhiều người Dothái đã không muốn đón
nhận ngay giáo lý của Đức Yêsu. Người ta
thấy Người giảng dạy có uy quyền; nhưng
những điều Người hé mở cho thấy
lại không có vẻ hùng vĩ, oai
lẫm. Người ví Nước Trời như hạt
giống, hạt cải, hoặc như lưới vét và
như men trong bột... Cách thức
Người sống cũng không hứa hẹn phong cách
triều đình. Nhất là những kẻ đi theo Người hầu hết là kẻ nghèo
và thứ dân. Người Dothái ao ước
Vị Thiên Sai phải lớn hơn các tiên tri và thời
đại của Người sẽ cho thấy một
nước Dothái bá quyền. Như
vậy Người có thực hiện các lời tiên tri
không? Cụ thể bài Tin Mừng hôm nay
có giải đáp thắc mắc còn lại của bài sách
Ezekiel không?
Đức
tin khiến chúng ta trả lời không do dự. Ezekiel báo trước thời cực thịnh
của Dân Chúa. Khi những người
lưu đày trở về xây lại Israel, thì lời sấm của
nhà tiên tri đã khởi sự thực hiện. Nhưng nó chỉ kiện
toàn khi Đức Yêsu Kitô là mầm non của nhà Đavít
đã trở nên thân nho ưu tuyển mà bất cứ
kẻ nào muốn được cứu vớt cũng
phải đến kết hiệp như cành phải
gắn vào thân cây. Và Đức Yêsu Kitô
Cứu thế hiện nay ở giữa chúng ta cũng là
Hội Thánh mà Người đã thiết lập. Đó là dân Mới của Thiên Chúa. Dân đâm chồi trên cây héo là Israel xưa. Dân Mới khởi sự là một nhóm
nhỏ, bé như hạt cải, thua mọi thứ hạt;
nhưng đang lớn lên thành nơi cho chim trời
đến nương bóng. Hội Thánh
của Thiên Chúa sẽ thành tựu trong Thiên Chúa, sau khi
trời đất này và mọi sự trong đó sẽ qua
đi. Lúc đó lời sách Ezekiel mới
hoàn toàn thực hiện. Bấy giờ
người ta mới thấy rõ Hội Thánh là công trình
của Thiên Chúa. Chính Người hướng dẫn
lịch sử Hội Thánh chứ không phải con
người; Hội Thánh lớn lên ban ngày # ban đêm,
trải qua mọi thăng trầm của lịch sử
loài người.
Qua bài Tin Mừng chúng ta còn nhận
thấy nhiều hơn những điều Ezekiel muốn
nói. Nhà tiên
tri loan tin phấn khởi, nhưng có lẽ ông chưa cho
người nghe thấy có thể cộng tác vào công trình
của Chúa. Ông rao giảng một
niềm tin chờ đợi. Còn Chúa Yêsu, trong khi
kể dụ ngôn hạt giống và hạt cải, muốn
cho người nghe phải tích cực hơn nhiều. Hạt giống gieo xuống, mọc lên, trổ
bông, đậu quả, chờ đợi ngày gặt lúa, là
hình ảnh Nước Thiên Chúa mà Đức Yêsu đang rao
giảng. Thính giả của
Người phải kiên trì. Đừng
muốn có những kết quả thành tựu ngay.
Phải chờ ngày gặt, mà theo Thánh
Kinh, cũng là ngày Thiên Chúa xét xử. Như
vậy thời gian trở nên giá trị. Đây là lúc Thiên Chúa có thể nói với
người đã gieo xong. Người để cho
các sự việc diễn tiến theo
định luật của chúng. Ngày tận thế
Người mới sai các thiên thần của Người
tra liềm gặt hái: thóc sẽ được thu vào lẫm, cỏ sẽ bị đốt
cháy trong khóc lóc nghiến răng. Và như
vậy, đây cũng là thời gian để con
người làm lành lánh dữ, xây dựng hay phá hoại
hạnh phúc sau này.
Hơn nữa hạt giống
Nước Thiên Chúa lại chỉ như một hạt
cải. Nhưng
nó sẽ thành cây rau lớn. Đức
Yêsu và công việc của Người bề ngoài
người ta chỉ thấy nhỏ mọn thôi, nhưng
đừng vì vậy mà coi thường và không đón
nhận. Phúc cho những ai không bị xúc
phạm vì Người và cách sống của Người.
Những kẻ không muốn trở nên bé nhỏ không
thể vào Nước Thiên Chúa.
Những bài học ấy, ai bảo
không còn cần thiết cho chúng ta?
C. Chỉ ao ước một
điều: làm đẹp lòng Chúa
Chắc
chắn cuộc đời của hết thảy chúng ta
không giống như của thánh Phaolô, nhưng phương
hướng phải như một, để chúng ta
cũng thật sự có đức tin của các tông
đồ.
Trong
đoạn thư hôm nay, sau khi nhắc
đến những gian truân thử thách xảy đến
trong cuộc đời tông đồ, thánh Phaolô khẳng
định lòng người luôn luôn vững vàng.
Người ý thức rõ rệt cuộc sống hiện nay
là lưu đày, không phải vì nhiều khổ sở, nhưng
vì đang đi trong đức tin, chưa được
ở bên Chúa như sau này ở trên trời. Chỉ ngày nào
ra khỏi thân xác, mới ra khỏi nơi lưu lạc,
mới không còn bước đi loạng choạng trong
thứ ánh sáng nửa tối nửa sáng của đức
tin, và mới được ở trước thiên nhan
Chúa, diện đối diện, sáng tỏ hoàn toàn, không còn
tranh tối tranh sáng nữa.
Do
đó không phải chỉ khi gặp thử thách nặng
nề, con người mới rơi vào chốn lưu
đày. Nhưng bản chất của cuộc đời
hiện nay là thời gian như không thấy Thiên Chúa hành
động và các sức lực tự nhiên trong vũ
trụ như cứ xảy ra theo
định luật của chúng. Nước Thiên Chúa và
sự công chính, nếu không hoàn toàn y như hạt giống
đang nằm trong lòng đất, chẳng ai nhìn thấy,
thì cũng chỉ giống như hạt cải
đứng bên mọi thứ hạt khác, nhỏ bé đến
nỗi người ta có thể không để ý đến
nó. Chính vì vậy mà rất nhiều
người hiện nay không quan tâm sống đạo
đức và đi tìm Nước Thiên Chúa. Nhưng như hạt giống sẽ đi
đến ngày gặt hái, hạt cải sẽ lớn thành
cây, Nước Thiên Chúa cũng sẽ đi đến ngày
tỏ hiện và sẽ bao trùm tất cả thế gian.
Lúc ấy mỗi người sẽ lĩnh lấy thành
quả đời mình khi còn sống trong thân xác
, nơi chốn lưu đày. Thế nên điều
quan trọng nhất cho chúng ta trong cuộc đời, là
làm đẹp lòng Chúa, để khi Người đưa
chúng ta ra khỏi chốn lưu đày, chúng ta
được trở nên như nhánh bá hương oai
lẫm; để khi mùa gặt đến, chúng ta là bông
thóc chắc, để khi thời gian đã qua, chúng ta là cây
rau to lớn... hoặc như khi chim trời
được đến nấp bóng cây cải đã to là
Hội Thánh trong thời viên mãn, là thân thể Chúa Kitô đã
đạt tới tầm vóc kiện toàn.
Giờ đây mầu nhiệm
Nước Thiên Chúa được cử hành trong mầu
nhiệm Thánh Thể. Bề ngoài chỉ có tấm bánh và chén
rượu. Có là gì trước mắt thế gian và
đối với lịch sử thế giới? Không như hạt giống hạt cải sao?
Và cộng đoàn tín hữu này có hơn gì
đám dân lưu đày thời Ezekiel? Nhưng
đức tin dạy chúng ta nhìn thấy mầu nhiệm
Chúa Cứu thế, mầu nhiệm Hội Thánh, mầu
nhiệm cuộc đời nơi những sự bé
nhỏ và thông thường kia. Chúng ta hãy
đón nhận Chúa, hãy kết hợp với Hội Thánh , hãy quyết tâm sống đẹp lòng
Chúa. Mọi sự trong cuộc sống
của chúng ta sẽ có ý nghĩa mới và có thể sẽ
giống như hạt giống, hạt cải và nhánh bá hương
nói đến trong ba bài đọc Kinh Thánh hôm nay.