"Một nghệ thuật sống"

Sau mười mấy năm hành nghề bác sĩ nhi khoa , một số đông bịnh nhân của chúng tôi đă đến tuổi teenager (mười ba trở lên, lứa tuổi nữ thập tam nam thập lục của chúng ta), những lần khám bịnh về thể chất không c̣n thường như trước nữa . Đây là lúc cha mẹ bắt đầu lo nhiều về đời sống tinh thần và đạo đức của các em. Các em có đời sống vật chất bảo đảm, cơ thể phát triển nhanh hơn thế hệ trước. Xă hội tân tiến th́ đầy cám dỗ, nằm ngay cả trong bốn bức tường của nhà ḿnh (điện thoại, internet, cable TV).

Trường học có nhiệm vụ rất giới hạn về giáo dục về các giá trị tinh thần, đạo đức và nhất là tâm linh. Một số nguyên tắc dạy ở lớp học có thể quá phóng khoáng với một số gia đ́nh. Mỗi người cha, người mẹ phải quyết định dạy cho con ḿnh những nguyên tắc nào đó để hy vọng chúng sẽ lớn lên thành một con người theo đúng nghĩa của nó, nghĩa là dạy (nếu có thể) chúng một nghệ thuật sống.

Bài thơ ‘’If’’ sau đây của Rudyard Kipling, một văn thi sĩ người Anh cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ thứ 20. Oái oăm thay,  Kipling chỉ có một người con trai, chẳng may chết yểu, chắc chưa đủ thời gian để trở thành con Người mẫu mực, lư tưởng được mô tả trong bài thơ này. Tuy nhiên, theo thiển ư, bài thơ này là bài thơ hay nhất mà chúng tôi biết nói về nghệ thuật sống, có lẽ đúng cho cả nam lẫn nữ và đă giúp cho nhiều người thanh niên t́m ra một lư tưởng sống đẹp. Một số tư tưởng phù hợp với đạo trung dung, với quan niệm về nhân, lễ, nghĩa, trí, tín của Khổng giáo và ngay cả Phật giáo của Phương Đông.

Bài thơ này h́nh như từng được ông Nguyễn Hiến Lê dịch từ bản tiếng Pháp, chừng bốn mươi năm trước khi ông dịch  cuốn ‘’Un Art de Vivre’’ của André Maurois ra tiếng Việt. Rất tiếc, v́ t́m không được các bản dịch tiếng Việt cũ của bài này, chúng tôi tạm dịch lại ra tiếng Việt để giúp các độc giả không rành tiếng Anh.
BS. Hồ Văn Hiền

If
Rudyard Kipling

If you can keep your head when all about you
Are losing theirs and blaming it on you;
If you can trust yourself when all men doubt you,
But make allowance for their doubting too;
If you can wait and not be tired by waiting,
Or, being lied about, don't deal in lies,
Or, being hated, don't give way to hating,
And yet don't look too good, nor talk too wise;

If you can dream-and not make dreams your master;
If you can think-and not make thoughts your aim;
If you can meet with triumph and disaster
And treat those two impostors just the same;
If you can bear to hear the truth you've spoken
Twisted by knaves to make a trap for fools,
Or watch the things you gave your life to broken,
And stoop and build 'em up with worn-out tools;

If you can make one heap of all your winnings
And risk it on one turn of pitch-and-toss,
And lose, and start again at your beginnings
And never breathe a word about your loss;
If you can force your heart and nerve and sinew
To serve you turn long after they are gone,
And so hold on when there is nothing in you
Except the Will which says to them: "Hold on!"

If you can talk with crowds and keep your virtue,
Or walk with kings-nor lose the common touch;
If neither foes nor loving friends can hurt you;
If all men count with you, but none too much;
If you can fill the unforgiving minute
With sixty seconds' worth of distance run-
Yours is the earth and everything that's in it,
And-which is more-you'll be a Man, my son!

Rudyard Kipling

Bài Thơ Nếu

Nếu con vẫn b́nh tâm lúc mọi người chung quanh

Hoảng hốt và đổ lỗi cho con;

Nếu con vẫn tự tin khi mọi người nghi ngờ khả năng con,

Nhưng vẫn không buồn ḷng v́ ḿnh bị nghi ngờ:

Nếu con có thể đợi và không mơi mệt v́ trông chờ,

Hoặc bị người lừa dối, đừng gian dối với ai,

Hoặc b́ người ghét đừng để hận thù xâm chiếm ḷng con,

Tuy thế đừng đóng vai quá tốt,đừng nói lời qúa khôn ngoan.

Nếu con có thể mơ nhưng đừng để mộng mơ làm chủ con;

Nếu con có thể suy tư-đừng lấy tư duy làm mục đích;

Nếu con có thể gặp Khải Hoàng và Thảm Bại

Mà vẫn đói xử hai kẻ giả dối này như nhau:

Nếu con chịu đựng nghe sự thật con vừa nói ra

Bị kẻ tiểu nhân bóp méo giăng bẩy lừa kẻ dại,

Hoặc nh́n công tŕnh đời con, đổ vỡ,

Và cúi xuống và xây dựng lên với dụng cụ đă ṃn.

Nếu con dám đem hết đống tiền con thắng được

Đổ vào một trận úp ngửa ăn thua,

Và mất hết, và lại bắt đầu từ số không,

Và không một tiếng thở than về sự mất mát của ḿnh:

Nếu con ép được tim con, và từng sợi gân thớ thịt

Phục vụ mục tiêu của con lúc từ lâu sức chúng chẳng c̣n,

Và cố bám víu vào lúc mà trong con chẳng c̣n ǵ

Ngoài Ư chí dục con: "Đừng bỏ cuộc".

Nếu con có thể chuyện tṛ với đám đông mà vẫn giữ ǵn đạo đức,

Hoặc giao du với Vua chúa-vẫn không xa đám thường đinh,

Nếu con không để bạn thân cũng như kẻ thù làm con khổ,

Nếu con trọng mọi người, nhưng không một ai quá lố:

Nếu mỗi phút qua đi không bao giờ chờ đợi

Trong nuớc rút cuộc đua con chạy đủ sáu mươi giây,

Th́ì mọi sư trên Trái đất thuộc về con,

Và -hơn thế nữa- con sẽ đúng là một con Người, con trai của cha !

Hồ Văn Hiền dịch