Hỏi: Có  phải tất cả mọi bổ nhiệm các  Giám mục trong Giáo Hội đều là công việc của Chúa Thánh Thần hoạt động âm thầm nhưng hữu hiệu  trong Giáo Hội ?

Trả lời: Trước khi trả lời câu hỏi này, xin được nói qua về ơn gọi ( vocation) của một số người được Thiên Chúa dùng trước hết để mặc khải Người cho nhân loại, và  thay mặt Chúa để nói với con người về những gì Thiên Chúa muốn con người phải làm và sống để được chúc lành, căn cứ vào lời  ông Mô-sê đã nói như sau : “ Từ giữa anh  em, trong số anh  em của anh  em, ĐỨC CHÚA,  Thiên Chúa của anh  em sẽ cho xuất hiện một ngôn sứ như tôi để giúp anh  em. Anh  em hãy nghe vị ấy. “ (Đnl 18: 15).

I- Thời Cựu Ước

Đây là ơn gọi của những người được coi là ngôn sứ hay tiên tri như Abraham, Mô-sê, Amos, Osea, Ísaia, Gieremia, Daniel,  Ễzekiel, Zakaria, Giona… trong thời Cựu Ước

Trong số những ngôn sứ trên đây, ông Mô sê được  Thiên Chúa gọi từ “bụi cây bốc cháy” và truyền cho ông : “ Bây giờ ngươi hãy đi. ! Ta sai ngươi đến với Pha-ra -ô để đưa dân Ta là con cái It-ra-en ra khỏi Ai Cập.” ( Xh 3:10) Thiên Chúa chọn ông Mô-sê làm người lãnh đạo dân không vì  ông xứng đáng mà vì sự khôn ngoan khôn lường của Chúa. Vì nếu xét theo khôn ngoan của con người, thì Môsê là người bất xứng như ông tự nhận mình không có tài ăn nói và còn phạm tội sát nhân nữa (giết một người Ai Cập). Nhưng Thiên Chúa không thay đổi ý định chọn và sai ông đi, trước hết để mặc khải danh Người là “ Đấng Hiện Hữu”  cho  dân  Do Thái và sau nữa để dẫn đưa họ  ra khỏi ách thống khổ bên Ai Cập.

Ngôn sứ Giêrêmia cũng được gọi cách đặc biệt khi Thiên Chúa trực tiếp nói với ông:

“ Trước khi cho ngươi thành hình trong dạ mẹ, Ta đã biết ngươi; trước khi lọt lòng mẹ, Ta dã thánh hóa ngươi. Ta đặt ngươi làm ngôn sứ cho chư dân.” ( Gr 1 :5)

Đó là tiêu biểu những người được gọi để làm lãnh tụ và ngôn sứ trong thời Cựu Ước.  

II- Thời Tân Ước

Khi Chúa Giêsu xuống thế làm Con Người và đi rao giảng Tin Mừng Cứu Độ, Chúa đã goi Nhóm Mười Hai Tông Đồ lớn và Bảy  mươi hai Tông Đồ nhỏ,  ( Mc 3: 14-19; Lc 10:1-2) Và sai họ ra đi rao giảng với “quyền trừ quỉ” và chữa lành. Hai Nhóm Mươi Hai và Bảy Mươi  Hai này là những cộng sự viên đầu tiên được goi để tham dự vào Sứ Vụ rao giảng Tin Mừng Cứu Độ của Chúa Kitô trong buổi ban đầu.

Sau khi Chúa hoàn tất công trình cứu chuộc nhân loại của Người qua khổ hình thập giá, chết, sống lại và lên trời, các Tông Đồ được sai đi khắp nơi để “  làm cho muôn dân trở thành môn đệ và rửa tội cho họ nhân danh Cha và Con và Thánh Thần.” ( Mt  28:19)

Nhưng trước khi các Tông Đồ tiên khởi này qua đời thì chắc chắn các ngài phải chọn người thay thế để tiếp tục sứ vụ rao giảng Tin mừng và làm Phép Rửa cho các thế hệ nối tiếp, căn cứ vào lời  Thánh Phaolô đã căn dặn môn đệ của ngài là Timôthê  như sau:

  “Những gì anh đã nghe tôi nói trước mặt nhiều nhân chứng, thì hãy trao lại cho những người tin cẩn, những người sẽ có khả năng dạy cho người khác.” ( 2 Tim 2: 2)

Như thế rõ ràng cho thấy các Tông Đồ đã chọn người kế vị các ngài và truyền chức cho họ qua việc đặt tay  như Thánh Phaolô đã viết:

“ Vì lý do đó, tôi nhắc anh phải khơi dậy đặc sủng của Thiên Chúa, đặc sủng anh đã nhận được khi tôi đặt tay trên anh.” ( cf. 1:6)

Đây là truyền thống kế vị Tông Đồ ( Apostolic succession) mà Giáo Hội đã thi hành từ xưa cho đến nay để chọn các Giám mục là những người kế vị các Thánh Tông Đồ trong sứ mạng chăn dắt, dạy dỗ, thánh hóa và cai trị Dân Chúa trong các Giáo hội địa phương trọn vẹn hiệp thông và vâng phục Giám Mục Rôma, tức  Đức Thánh Cha  là Thủ Lãnh Giáo Hội Công Giáo hoàn vũ.

III- Giáo Hội có sai lầm khi chọn các Giám Mục không ?

Giáo Hội là thánh thiện, công giáo và tông truyên. Nhưng các thành phần con người trong Giáo Hội  thì chưa phải là thánh như bản chất của Giáo Hội, cho nên, trừ hai phạm vi tín lý ( dogma) và luân lý (moral) là hai lãnh vực Giáo Hội – cụ thể qua Đức Thánh Cha và các Giám Mục hiệp thông - được giữ gìn cho khỏi sai lầm. Ngoài hai phạm vị này, Giáo Hội có thể sai lầm trong tất cả các lãnh vực khác, như bổ nhiêm và thuyên chuyền các cấp lãnh đạo, cụ thể là hàng Hồng Y và Giám Mục.

Nếu trung thành với sứ mạng và bản chất của mình, thì Giáo Hội phải noi gương các Tông Đồ mỗi khi quyết định tiến cử ai đảm trách nhiệm vụ lãnh đạo trong Giáo Hội, cụ thể là việc bổ nhiệm và thuyên chuyển các Giám Mục. Xưa kia, khi chọn người thay thế Giuđa cho đủ con số 12 Tông Đồ tiên khởi , các Tông Đồ đã hội họp cầu nguyện và để cử hai người xuất sắc là các ông  Giuse và Mat-thia. Sau đó  các Tông đồ đã cầu nguyện  rằng: “ Lạy Chúa, chinh Chúa thấu suốt lòng mọi người, xin chỉ cho thấy Chúa chọn ai trong hai người này để nhân chỗ trong sứ vụ Tông Đồ, chỗ mà Giu-đa đã bỏ để đi về chỗ dành cho y. Họ rút thăm và ông Mat-thia trúng thăm: ông được kể thêm vào số mười một Tông Đồ.” ( Cv 1: 23-26).

Trên đây là  bằng chứng cụ thể về cách  thức việc chọn người thay thế nhiệm vụ Tông Đồ trong Giáo Hội sơ khai. Từ đó đến nay, Giáo Hội đã theo truyền thống này mỗi khi phải chọn lựa và bổ nhiệm các Giám mục ở khắp nơi trong Giáo Hội. Tuy nhiên, vì còn  là con người trần thế,  nên những vị có trách nhiệm đề cử và chọn lựa ứng viên không hẳn đã hoàn toàn vô tư để Chúa Thánh Thần hướng dẫn, chỉ đạo trong việc  hệ trọng này… Vì thế chắc chắn đã có những vị được đề cử vì thân quen, vì người cùng phe, cùng Dòng tu, cùng gốc chủng tộc với mình … Ấy là chưa kể trường hợp có người  đã “vận động ngầm” để tiến cử ứng viên của mình.

Hậu quả là có những  người lẽ ra “không nên chọn”  mà lại được  đưa lên địa vị cao để xênh xang áo mũ đi khắp đó đây, trong khi  sao nhãng nhiệm vụ Tông Đồ và bỏ quên sứ vụ ngôn sứ của mình. Đó là sứ vụ đòi hỏi phải có can đảm rao giảng điều mình tin và  sống điều mình rao giảng,  để làm  nhân chứng đích thực cho Chúa Kitô, “ Người vốn giầu sang phú quí, nhưng đã tự ý trở nên nghèo khó vì anh  em, để lấy cái nghèo của mình mà làm cho anh  em trở nên giầu có.” ( 2 Cr 8:9). Như thế, Giám mục phải là người  nêu gương sáng về đức khó nghèo của Phúc Âm cho người khác,  và  dám can đảm lên án những tội ác của xã hội về mặt  luân lý, đạo đức phương hại  cho sứ vụ rao giảng Tin Mừng Cứu Độ của Chúa Kitô, tức sứ vụ đòi hỏi công bình, bác ái, yêu thương, tha thứ và xa tránh tội lỗi….  Thiên Chúa, từ đầu, đã biết sự kiện có những người không xứng đáng được chọn để đảm trách vai trò lãnh đạo và dạy dỗ  Dân Chúa nên Người đã than trách như sau:

    “Chúng phong vương người mà Ta không chọn.

     Tôn làm lãnh tụ kẻ Ta không biết

    Dùng vàng bạc làm ra ngẫu tượng để rồi bị đập tan.” ( Hôsê 8: 4)

Chúa biết nhưng vẫn làm ngơ cho sự việc xảy ra, vì Người tôn trọng ý muốn  tự do (free will) của loài người. Bằng cớ:  khi dân Do Thái đòi ông Samuel cho họ có vua để cai trị và xử kiện cho họ, ông đi cầu nguyện và Chúa đã phán bảo ông như sau:

 “ Ngươi cứ nghe theo tiếng của dân trong mọi điều chúng nói với ngươi, vì không phải chúng gạt bỏ ngươi, mà là chúng gạt bỏ Ta, không chịu để Ta làm vua của chúng.” ( 1 Samuel 8:7)

Thánh Phaolô cũng tỏ ý quan tâm về việc có những người không đáng “được đặt tay” để lãnh nhiệm vụ Tông Đồ, nên đã căn dặn Ti-mô-thê như sau :

“ Anh đừng vội đặt tay trên ai, đừng cộng tác vào tội lỗi của người khác. Hãy giữ mình trong sạch.” ( 1 Tim 5 : 22)

Đừng “vội  đặt tay trên ai” có nghĩa là không nên truyền chức cho ai vì áp lực, hay vì thân quen “gửi gấm”, mua chuộc,  hơn là vì có điều kiện xứng đáng về đạo đức, khả năng và ý thức trách nhiệm.

Sứ vụ Tông Đồ ( Apostolic Ministries) là Sứ Vụ  mà Chúa Kitô đã trao lại cho các Tông Đồ để tiếp tục rao giảng Tin Mừng Cứu Độ cho muôn đân và phục vụ mọi người  theo gương Chúa , Người “ đến không phải để được người ta phục vụ, nhưng là để phục vụ và hiến mạng sống làm giá chuộc cho muôn người.” ( Mt 10:45)

Như thế việc chọn lựa và bổ nhiệm các Giám mục phải là việc rất hệ trọng vì cần có người xứng đáng kế vị các Thánh Tông Đồ cho nhu cầu thiêng liêng của Giáo Hội ngày nay. Đây  không phải là “vinh quang trần thế” cho những ai thích “mũ gậy” mà phải là ơn gọi đặc biệt của Chúa dành cho những người Chúa muốn đặt lên để coi sóc Dân của Người.

Do đó, những ai có nhiệm vụ thi hành “Truyền thống kế vị Tông Đồ”  để chọn hay tiến cử các Giám mục trong Giáo Hội, cần  phải noi gương các Tông Đồ họp nhau cầu nguyện, gạt bỏ mọi thiên tư, hay vị lơi  để cho Chúa Thánh Thần soi sáng, chỉ đạo việc rất hệ trọng này  ngõ hầu  Giáo Hội có được những vị lãnh đạo xứng đáng theo Ý Chúa muốn, chứ không theo ý người có tham vọng muốn địa vị này.

LM. Phanxicô  Xaviê Ngô Tôn Huấn