Vệ sinh là những quy tắc giữ gìn sạch sẽ cho bản thân và môi trường để phòng bệnh, duy trì và tăng cường sức khỏe – gọi là Phép Vệ Sinh. Kinh Thánh không đề cập vấn đề vệ sinh về thể lý, nhưng đề cập vấn đề vệ sinh về tinh thần – đặc biệt là vệ sinh tâm linh, vệ sinh linh hồn.

Vệ sinh liên quan tình trạng sạch và bẩn, Việt ngữ thường có từ láy để làm mạnh nghĩa hơn: sạch sẽ, bẩn thỉu. Tình trạng sạch – bẩn không chỉ có nghĩa đen mà còn có nghĩa bóng. Vệ sinh là điều tốt, nhưng xét theo nghĩa đen, có những thứ sạch quá cũng không tốt – nghĩa là đôi khi cũng cần bẩn một chút. Thật vậy, có những loại virus thực sự “tốt” cho cơ thể. Cholesterol cũng có loại “tốt” và “xấu”. Nhưng xét về nghĩa bóng thì phải tuyệt đối vệ sinh sạch sẽ, một chút bẩn cũng nguy hiểm, và Thiên Chúa không thể chấp nhận tình trạng đó!

Trong Anh ngữ, từ ngữ “hygiene” (vệ sinh) xuất hiện vào khoảng năm 1677. Từ này có nguồn gốc từ Pháp ngữ là “hygiène”, nhưng từ này lại là phiên bản Tây phương từ Hy ngữ là ὑγιεινή (τέχνη) – hugieinē technē, có nghĩa là “nghệ thuật của sức khỏe”. Trong tôn giáo Hy Lạp cổ đại, Hygeia (Ὑγίεια) là người đại diện cho sức khỏe. Chỉ là từ ngữ thôi mà cũng thú vị bởi vì ý nghĩa thâm thúy, huống gì khi đề cập về nghĩa bóng: vệ sinh tâm linh.

Như chúng ta đã biết, Nhóm Pharisêu là “người đại diện” của những người ưa thói xu nịnh, đạo đức giả. Họ ỷ mình là “người đặc biệt” – gọi là “biệt phái”, thế nên họ luôn kênh kiệu, nhìn tha nhân bằng nửa con mắt. Chúa Giêsu rất ghét loại người giả hình như vậy, và Ngài thường chỉ trích họ rất nặng lời: “Các người giống như mồ mả tô vôi, bên ngoài có vẻ đẹp, nhưng bên trong thì đầy xương người chết và đủ mọi thứ ô uế” (Mt 23:27). Nói “toạc móng heo” thế mà họ vẫn cứ trơ trơ vậy.

Những kẻ hơm mình là như vậy đó. Thế nhưng người ta chỉ đọc cho biết, nghe cho vui, và người ta vẫn thích thân thiện với những người có vẻ bề ngoài “đặc biệt khác người” theo phong cách Pharisêu. Tình trạng này đã và đang xảy ra ở mọi nơi!

Từ cổ chí kim vẫn thế, biến đổi tích cực thì ít, mà biến đổi tiêu cực thì nhiều, thậm chí ngày nay còn “tinh vi” hơn ngày xưa. Sách Đệ nhị luật nói về dân Ít-ra-en rằng “PHẢI NGHE những THÁNH CHỈ và đem ra THỰC HÀNH” thì mới “ĐƯỢC SỐNG và sẽ được vào chiếm hữu miền đất mà Đức Chúa hứa ban” (Ðnl 4:1). Tuyệt đối “KHÔNG ai được THÊM hay BỚT gì, nhưng PHẢI GIỮ những ĐÚNG mệnh lệnh của Thiên Chúa”, nếu “tuân giữ và đem ra thực hành thì sẽ được coi là KHÔN NGOAN và THÔNG MINH” (Ðnl 4:2). Nghe được thánh chỉ đó, người ta nói: “Chỉ có dân tộc vĩ đại này mới là một dân khôn ngoan và thông minh!” (Ðnl 4:6). Đúng vậy, “có dân tộc vĩ đại nào được thần minh ở gần, như Đức Chúa, Thiên Chúa chúng ta, ở gần chúng ta, mỗi khi chúng ta kêu cầu Ngài? Có dân tộc vĩ đại nào được những thánh chỉ và quyết định công minh, như tất cả Lề Luật mà hôm nay tôi đưa ra trước mặt anh em?” (Ðnl 4:7-8).

Mặc dù hoàn toàn khác mọi dân tộc, nhưng dân Ít-ra-en vẫn là “người đại diện” cho chúng ta ngày nay – cách riêng là những người đã được rửa tội, bởi vì chúng ta cũng được trở thành “dân riêng” của Thiên Chúa. Thật là diễm phúc cho chúng ta, nhưng với điều kiện là “phải TUÂN THỦ mọi GIỚI RĂN của Ngài”. Vấn đề là ở chỗ đó. Một trong các huấn lệnh của Thiên Chúa mà chúng ta phải tuân thủ là “giữ lòng thanh sạch” – tránh vấy bẩn tội lỗi.

Người có “lòng thanh sạch” là người thế nào? Thánh Vịnh gia cho biết đó là người “sống vẹn toàn, luôn làm điều ngay thẳng, bụng nghĩ sao nói vậy, miệng lưỡi chẳng vu oan, không làm hại người nào, chẳng làm ai nhục nhã” (Tv 15:2-3). Không chỉ tránh điều xấu (tiêu cực) mà còn phải làm điều tốt (tích cực): “Coi khinh phường gian ác, trọng ai kính Chúa Trời, lỡ thề mà bị thiệt thì cũng chẳng rút lời, cho vay không đặt lãi, chẳng nhận quà hối lộ mà hại đến người ngay” (Tv 15:4-5a). Nghe chừng đơn giản, thế nhưng lại vô cùng phức tạp và khó khăn. Ai sống và thực hành được như vậy thì sẽ “không hề nao núng chuyển lay bao giờ” (Tv 15:5b). Không đơn giản!

Sống công chính thật khó, nhưng không phải là không thể. Bí quyết là phải cầu nguyện liên lỉ và nỗ lực không ngừng, bởi vì nếu không có Chúa thì chúng ta chỉ có nước “bó tay” mà thôi. Thật vậy, Chúa Giêsu đã minh định: “Không có Thầy, anh em chẳng làm gì được” (Ga 15:5). Hành động còn liên quan vấn đề khác: “Không có TÌNH YÊU và HÀNH ĐỘNG thì người thông thái nhất cũng chẳng là gì” (Thánh Teresa Hài Đồng Giêsu, 1873-1897).

Như một lời giải thích chi tiết và rõ ràng hơn, Thánh Giacôbê xác định: “Mọi ơn lành và mọi phúc lộc hoàn hảo đều do từ trên, đều tuôn xuống từ Cha là Đấng dựng nên muôn tinh tú; nơi Người không hề có sự thay đổi, cũng không hề có sự chuyển vần khi tối khi sáng” (Gc 1:17). Ôi, tại sao vậy? Lý do minh nhiên: “Người đã tự ý dùng Lời chân lý mà sinh ra chúng ta, để chúng ta nên như của đầu mùa trong các thọ tạo của Người” (Gc 1:18). Thánh nhân giải thích thêm và kết luận: “Vì vậy, anh em hãy GIŨ SẠCH mọi điều ô uế và mọi thứ độc ác còn lan tràn; hãy KHIÊM TỐN đón nhận lời đã được gieo vào lòng anh em; lời ấy có sức cứu độ linh hồn anh em. Anh em hãy đem Lời ấy ra THỰC HÀNH, chứ ĐỪNG NGHE SUÔNG mà lừa dối chính mình” (Gc 1:21-22). Vâng, vấn đề quan trọng là thực hành, là hành động cụ thể, chứ không thể chỉ nói đầu môi chót lưỡi. Thật không hề đơn giản chút nào, thế nên chớ ảo tưởng mà tự hại mình!

Là phàm nhân, óc ít nên cạn nghĩ, con người thường ưa hào nhoáng bề ngoài, thích được chú ý, thích bề nổi, dù biết đó chỉ là hão huyền. Chúa Giêsu cực kỳ ghét thói giả dối, thói giả hình, giả nhân giả nghĩa. Và Thánh Giacôbê cũng thẳng thắn chỉ trích: “Ai cho mình đạo đức mà không kiềm chế miệng lưỡi, là tự dối lòng mình, vì đó chỉ là thứ đạo đức hão” (Gc 1:26). Thánh nhân giải thích rất cụ thể: “Có lòng đạo đức tinh tuyền và không tỳ ố trước mặt Thiên Chúa Cha, là thăm viếng cô nhi quả phụ lâm cảnh gian truân, và giữ mình cho khỏi mọi vết nhơ của thế gian” (Gc 1:27). Rồi ngài đúc kết ngắn gọn: “Đức tin không có hành động thì quả là đức tin chết” (Gc 2:17).

Ngay trong ngày hôm đó, có những người Pharisêu và một số kinh sư tụ họp quanh Đức Giêsu. Họ là những người từ Giêrusalem đến. Họ thấy vài môn đệ của Ngài dùng bữa mà tay còn ô uế – nghĩa là chưa rửa sạch, chưa vệ sinh. Bởi vì người Pharisêu cũng như mọi người Do-thái đều nắm giữ truyền thống của tiền nhân là “không ăn gì khi chưa rửa tay sạch sẽ, bất cứ thứ gì mua ngoài chợ về cũng phải rảy nước đã rồi mới được phép ăn”. Họ còn giữ nhiều tập tục khác nữa như rửa chén bát, bình lọ và các đồ đồng. Vệ sinh là điều tốt, nhưng họ không chú trọng việc vệ sinh mà chú trọng các nghi thức, chú trọng “bề ngoài” mà thôi. NGHI THỨC làm gì nếu không có TÂM THỨC chứ? Nghi thức mà thiếu ý thức thì thật ấm ức, chỉ tạo sự bực tức!

Người Pharisêu và kinh sư thấy thế thì ngứa mắt nên họ cũng ngứa miệng, và họ liền chất vấn Đức Giêsu: “Sao các môn đệ của ông không theo truyền thống của tiền nhân, cứ để tay ô uế mà dùng bữa?” (Mc 7:5). Ngài trả lời ngay: “Ngôn sứ Isaia thật đã nói tiên tri RẤT ĐÚNG về các ông là những kẻ ĐẠO ĐỨC GIẢ, khi viết rằng: Dân này tôn kính Ta bằng môi bằng miệng, còn lòng chúng thì lại xa Ta” (Mc 7:6). Lời trách nhẹ nhàng mà đau điếng, nhức buốt tận tâm can, y như kim đâm vào óc vậy! Chúa Giêsu cũng đang trách mỗi chúng ta như vậy: chú ý chiếc áo khoác mà bỏ tấm lòng.

Chưa hết, Chúa Giêsu còn “láy” thêm: “Chúng có thờ phượng Ta thì cũng vô ích, vì giáo lý chúng giảng dạy chỉ là giới luật phàm nhân. Các ông gạt bỏ điều răn của Thiên Chúa, mà duy trì truyền thống của người phàm” (Mc 7:7-8). Họ câm họng không ú ớ được gì, chắc là tức bầm gan tím ruột, nhưng Chúa Giêsu nói chí lý quá và cũng… thấm thía thấu xương cốt. Thấy họ im như thóc thối, Ngài biết là “gãi đúng chỗ họ ngứa” nên nói luôn một mạch: “Các ông thật khéo coi thường điều răn của Thiên Chúa để nắm giữ truyền thống của các ông. Quả thế, ông Môsê đã dạy rằng: Ngươi hãy thờ cha kính mẹ và kẻ nào nguyền rủa cha mẹ, thì phải bị xử tử! Còn các ông, các ông lại bảo: Người nào nói với cha với mẹ rằng: những gì con có để giúp cha mẹ đều là ‘co-ban’, nghĩa là ‘lễ phẩm đã dâng cho Chúa’ rồi, và các ông không để cho người ấy làm gì để giúp cha mẹ nữa. Thế là các ông lấy truyền thống các ông đã truyền lại cho nhau mà huỷ bỏ lời Thiên Chúa. Các ông còn làm nhiều điều khác giống như vậy nữa!” (Mc 7:9-13). Đau ơi là đau! Cũng đáng đời “kẻ giả hình”, không nói cứng rắn và thẳng thắn như vậy cũng không được, loại “đầu tôm” phải xử thế thôi!

Tuy nhiên, có nói đi cũng phải nói lại. Thấy người thì cũng phải tự xét lại mình. Tục ngữ nói: “Cười người hôm trước, hôm sau người cười”, còn ca dao cảnh báo: “Chân mình còn lấm bê bê, mà còn cầm đuốc đi rê chân người”. Bằng cách này hay cách nọ, qua cử chỉ, ngôn ngữ hoặc động thái, chúng ta cũng rất thường xu nịnh, tâng bốc, luồn cúi, qụy lụy, chuộng bề ngoài, theo kiểu “cái đẹp đè bẹp cái nết”. Liệu chúng ta có dám nghiêm túc suy ngẫm và can đảm đấm ngực “lỗi tại tôi nhiều lần” hay không? Khó lắm chứ chẳng dễ gì, bởi vì “cái tôi to đùng” của chúng ta lại bị đụng chạm!

Vừa thẳng thắn phê bình nhóm Pharisêu xong, Đức Giêsu gọi đám đông tới và mạnh mẽ chỉ trích: “Xin mọi người nghe tôi nói đây, và hiểu cho rõ: Không có cái gì TỪ BÊN NGOÀI vào trong con người lại có thể làm cho con người ra ô uế được; nhưng chính cái từ con người xuất ra, là cái làm cho con người ra ô uế. Ai có tai nghe thì nghe! Vì từ bên trong, từ lòng người, phát xuất những Ý ĐỊNH XẤU: Tà dâm, trộm cắp, giết người, ngoại tình, tham lam, độc ác, xảo trá, trác táng, ganh tỵ, phỉ báng, kiêu ngạo, ngông cuồng. Tất cả những điều xấu xa đó, đều từ bên trong xuất ra, và làm cho con người ra ô uế” (Mc 7:14-23). Một quy trình hợp lý đáng quan ngại: Ý Nghĩ ➡ Hành Động ➡ Thói Quen ➡ Tính Cách ➡ Số Phận.

Ôi, Lời Chúa rõ ràng, rạch ròi, không gì khó hiểu. Tuy nhiên, Lời Chúa có khi làm cho chúng ta cảm thấy phấn khởi, vui mừng, mà rồi cũng có lúc lại khiến chúng ta cảm thấy “nhức đầu” lắm. Vấn đề vệ sinh không quá phức tạp, có thể là khá đơn giản, vậy mà sao lại nhiêu khê quá chừng. Vệ sinh đâu chỉ là tình trạng Sạch hay Bẩn bình thường, mà còn liên quan tình trạng linh hồn!

Lạy Thiên Chúa, xin tẩy rửa tâm hồn chúng con nên tinh tuyền và hoán cải cuộc đời chúng con cho hợp với Thánh Ý Ngài. Xin gìn giữ chúng con luôn “sạch sẽ” từ trong ý nghĩ, ánh mắt, lời nói, cử chỉ, động thái,... nhờ đó mà chúng con nên giống Ngài hơn và được đến gần Ngài. Chúng con cầu xin nhân Danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng cứu độ của nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU