Ràng buộc là phải làm theo một khuôn khổ nào đó, theo nội quy hoặc luật lệ, không thể làm khác – cũng gọi là “bắt buộc”. Sự ràng buộc trái ngược với sự tự do, tương tự cũng có hai động thái “buộc” (cột, thắt) và “cởi” (tháo, gỡ).

Trong các mối quan hệ đã mặc nhiên có sự ràng buộc lẫn nhau về trách nhiệm và nghĩa vụ. Sự ràng buộc lẫn nhau mang tính liên đới – liên đới cả với điều đúng hoặc sai. Thật vậy, bất cứ cái gì cũng mang tính liên đới, ngay cả tội lỗi cũng có tính liên đới. Chẳng hạn, khi một chi thể trong Nhiệm thể Chúa Kitô phạm tội, tất cả chúng ta đều gián tiếp chịu đau khổ, một số người có thể ảnh hưởng trực tiếp. Tội của mình có ảnh hưởng tới người khác, tội của người khác có thể “dính líu” tới mình. Có lẽ có một số người cảm thấy “lạ” về tính liên đới đó. Nhưng đó là sự thật.

Là phàm nhân, tất cả chúng ta đều là những người yếu đuối, luôn cần được nâng đỡ. Do đó, khi chúng ta muốn hòa giải với Thiên Chúa, chúng ta cũng phải giải hòa với Giáo hội, không chỉ với người này hay người nọ mà có thể chúng ta đã làm tổn thương. Vì thế, “cấu trúc tội lỗi” cũng có “chiều kích xã hội”. Tại sao? Vì nó nằm trong cách mà chúng ta có thể phạm tội – không chỉ là hành động trực tiếp của mình, mà còn là động thái gián tiếp liên can các tội lỗi do người khác phạm trực tiếp.

Nói chung, dù là điều tốt hay xấu cũng đều có tính liên đới với nhau theo một cách nào đó. Trong “Tóm lược Học thuyết Xã hội của Giáo hội Công giáo” (gọi tắt là Giáo huấn Xã hội Công giáo – GHXHCG, Compendio della Dottrina Sociale della Chiesa, Compendium of the Social Doctrine of the Church), có đề cập Bảy Nguyên Tắc: [1] Tôn trọng con người, [2] Cổ vũ gia đình, [3] Bảo vệ quyền tư hữu, [4] Lao động vì công ích, [5] Tuân giữ nguyên tắc bổ trợ, [6] Tôn trọng lao động và người lao động, [7] Theo đuổi hòa bình và chăm nom người nghèo. Và được “rút gọn” thành bốn nguyên tắc chính: [1] Nhân phẩm, [2] Công ích, [3] Bổ trợ, [4] Liên đới.

Trong đó, sự liên đới được coi là một nguyên tắc “cốt lõi” của GHXHCG: “Liên đới nhấn mạnh đặc biệt đến bản tính xã hội nội tại của con người, sự bình đẳng của mọi người về phẩm giá, các quyền và con đường chung của các cá nhân và các dân tộc hướng đến một sự hợp nhất ngày càng gắn bó hơn... Việc gia tăng tương thuộc giữa các cá nhân và các dân tộc cần phải được kèm theo những nỗ lực mãnh liệt không kém trên bình diện đạo đức xã hội, để tránh những hậu quả nguy hiểm của việc đưa bất công lên tầm mức toàn cầu. Việc tăng tốc tình trạng tương tác giữa các cá nhân và các dân tộc cần phải được đi kèm với những nỗ lực mãnh liệt không kém trên bình diện đạo đức xã hội, để tránh những hậu quả nguy hiểm của việc đem bất công lên phạm vi toàn cầu” [Hội đồng Giáo hoàng Công lý và Hòa bình, Tóm lược Học thuyết Xã hội của Giáo Hội Công giáo (2005), số 192].

Tình liên đới xã hội cũng đã được Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đề cập: “Tình liên đới phải góp phần vào việc thực hiện ý định của Thiên Chúa trên bình diện cá nhân lẫn bình diện của xã hội quốc gia và quốc tế” (Sollicitudo Rei Socialis, 1987, số 40).

Từ ngàn xưa, Thiên Chúa đã ân cần nhắn nhủ với con người: “Phần ngươi, hỡi con người, Ta đã đặt ngươi làm người canh gác cho nhà Ít-ra-en. Ngươi sẽ nghe lời từ miệng Ta phán ra, rồi thay Ta báo cho chúng biết” (Ed 33:7). Đó là trách nhiệm chung của mỗi chúng ta, không riêng của giới nào, giai cấp nào hoặc tổ chức nào.

Không chỉ vậy, Thiên Chúa còn nghiêm túc cảnh báo: “Nếu Ta phán với kẻ gian ác rằng: ‘Hỡi tên gian ác, chắc chắn ngươi phải chết’, mà ngươi không chịu nói để cảnh cáo nó từ bỏ con đường xấu xa thì chính kẻ gian ác ấy sẽ phải chết vì tội của nó, nhưng Ta sẽ đòi ngươi đền nợ máu nó. Ngược lại, nếu ngươi đã báo cho kẻ gian ác phải từ bỏ con đường của nó mà trở lại, nhưng nó không trở lại thì nó sẽ phải chết vì tội của nó; còn ngươi, ngươi sẽ cứu được mạng sống mình” (Ed 33:8-9). Rõ ràng tất cả chúng ta đều có trách nhiệm và bổn phận đối với nhau. Điều đó vừa là TÍNH liên đới vừa là TÌNH liên đới. Thấy điều sai trái thì phải lên tiếng (bằng cách này hay cách nọ, trực tiếp hoặc gián tiếp). Ai thấy điều sai trái mà im lặng, đó là đồng lõa hoặc hèn nhát. Hãy ghi nhớ điều này: Nếu bất cứ người nào chỉ muốn lên thiên đàng một mình thì đó là người ích kỷ!

Chí thánh chỉ một mình Thiên Chúa, Đấng là Tình Yêu và Chân Lý, Ngài xác định: “Sự thật sẽ giải phóng anh em” (Ga 8:32). Thật hạnh phúc khi chúng ta tôn thờ chính vị Thiên Chúa duy nhất này. Hạnh phúc đó không thể giữ trong lòng mà phải thể hiện ra cho mọi người khác cùng biết: “Hãy đến đây ta reo hò mừng Chúa, tung hô Người là Núi Đá độ trì ta, vào trước Thánh Nhan dâng lời cảm tạ, cùng tung hô theo điệu hát cung đàn” (Tv 95:1-2).

Trách nhiệm và bổn phận của chúng ta không chỉ là chúc tụng Ngài, mà còn phải tôn thờ Ngài và tuân thủ theo Thánh Ý Ngài: “Hãy vào đây ta cúi mình phủ phục, quỳ trước tôn nhan Chúa là Đấng dựng nên ta. Bởi chính Người là Thiên Chúa ta thờ, còn ta là dân Người lãnh đạo, là đoàn chiên tay Người dẫn dắt” (Tv 95:6-7a).

Là tội nhân, chắc chắn phàm nhân không thể thoát khỏi tính yếu đuối, thế mà lại luôn tỏ ra “chảnh” và bướng bỉnh. Ai cũng biết rằng xơ gan là chứng bệnh quái ác – gọi là ung thư gan. Không riêng gì gan, xơ cứng bất cứ cơ phận nào cũng nguy hiểm, nhưng đáng sợ nhất là “xơ cứng đức tin”. Cứng lòng là cố chấp. Cố chấp là phạm tới Chúa Thánh Thần. Mà tội phạm tới Chúa Thánh Thần thì không được tha cả đời này lẫn đời sau (x. Mc 3:28-29; Mt 12:31-32). Thật đáng sợ vì cực kỳ nguy hiểm! Vâng lời Chúa thì phải canh tân đời sống, không thể trì hoãn, phải thay đổi cách sống càng sớm càng tốt. Đó là vấn đề luôn nóng bỏng và cấp bách, chẳng riêng gì ai!

Chỉ vì yêu thương và thương xót, Thiên Chúa thực sự không muốn ai cố chấp mà phải hư mất đời đời nên Ngài vẫn không ngừng nhắn nhủ mỗi chúng ta – ngay bây giờ chứ không phải là lúc nào khác: “Ngày hôm nay, ước gì anh em nghe tiếng Chúa! Các ngươi chớ cứng lòng như tại Mơ-ri-va, như ngày ở Ma-xa trong sa mạc, nơi tổ phụ các ngươi đã từng thách thức và dám thử thách Ta, dù đã thấy những việc Ta làm” (Tv 95:7b-9). Hoán cải ngay hôm nay, ngay bây giờ, thời điểm hiện tại, chứ không là “sẽ” hoặc “sắp” của thì tương lai – dù là tương lai gần nhất.

Và trong mối tương quan của tình liên đới huynh đệ thuộc Nhiệm Thể Đức Kitô, Thánh Phaolô ân cần khuyên nhủ: “Anh em đừng mắc nợ gì ai, ngoài món nợ tương thân tương ái; vì ai yêu người thì đã chu toàn Lề Luật” (Rm 13:8). Yêu thương là chu toàn luật Chúa, Việt ngữ có thể chỉ dùng một từ: YÊU. Rất đơn giản và ngắn gọn, xem chừng dễ dàng nhưng cũng khó khăn lắm, bởi vì khi “xòe” chiếc-quạt-yêu-thương ra, chúng ta có thể thấy cả một “khoảng trời” bao la lắm – liên quan các đức đối nhân. Vâng, chỉ trong “hình quạt” đó thôi cũng chứa biết bao vấn đề liên quan chữ YÊU. Đó là sự liên quan, và cũng chính là tính liên đới vậy.

Thật vậy, Thánh Phaolô đã giải thích: “Các điều răn như: Ngươi không được ngoại tình, không được giết người, không được trộm cắp, không được ham muốn, cũng như các điều răn khác, đều tóm lại trong lời này: Ngươi phải yêu người thân cận như chính mình. Đã yêu thương thì không làm hại người đồng loại; yêu thương là chu toàn Lề Luật vậy” (Rm 13:9-10). Cụm từ “không làm hại” cũng ẩn chứa biết bao điều liên quan cả thể lý và tinh thần, minh nhiên liên quan đức ái. Khó lắm, nhưng ai thực sự có lòng yêu thương của Đức Kitô thì có thể làm được.

Nói về tính liên đới tâm linh giữa những con người đối với nhau, Chúa Giêsu cho biết: “Nếu người anh em của anh trót phạm tội thì anh hãy đi sửa lỗi nó, một mình anh với nó mà thôi. Nếu nó chịu nghe anh thì anh đã chinh phục được người anh em. Còn nếu nó không chịu nghe thì hãy đem theo một hay hai người nữa, để mọi công việc được giải quyết, căn cứ vào lời hai hoặc ba chứng nhân. Nếu nó không nghe họ thì hãy đi thưa Hội Thánh. Nếu Hội Thánh mà nó cũng chẳng nghe thì hãy kể nó như một người ngoại hay một người thu thuế” (Mt 18:15-17). Sửa dạy hoặc sửa trị là giáo dục, trong giáo dục có tính liên đới. Do đó, giáo dục là việc rất quan trọng, không thể xem thường, bởi vì giáo dục sai lầm có thể là băng hoại cả một thế hệ. Tại Việt Nam, hệ lụy này đã và đang cho chúng ta thấy nhãn tiền hậu quả của lối giáo dục coi nhẹ tính nhân bản, không theo lời dạy của tiền nhân: “Tiên học LỄ, hậu học VĂN”.

Theo phương pháp giáo dục của Chúa Giêsu, khi thấy điều sai trái thì phải lên tiếng. Có bốn giai đoạn: Nói riêng (nói nhỏ), nói bán công khai, nói công khai, cuối cùng là loại bỏ (coi như không có). Dạng “cấp bốn” là dạng “hết thuốc chữa” vì họ cố chấp, nói theo ngôn ngữ thời @ là BoTay.com, không còn hy vọng gì nơi họ nữa!

Chỉ vì thương xót và muốn giải cứu tội nhân, Chúa Giêsu đã trao quyền tha tội cho các môn đệ qua thiên chức linh mục: “Thầy bảo thật anh em: dưới đất, anh em cầm buộc những điều gì, trên trời cũng cầm buộc như vậy; dưới đất, anh em tháo cởi những điều gì, trên trời cũng tháo cởi như vậy” (Mt 18:18). Chúa Giêsu nói “cầm buộc” hoặc “tháo cởi” ở đây không có nghĩa là ai ưa thì “cởi”, ai ghét thì “buộc”, mà là phải luôn cố gắng tìm cách “tháo cởi” cho người khác – dù họ là ai. Ngài thiết lập chức linh mục là để thay Ngài yêu thương và tha thứ, để phục vụ chứ không để hưởng thụ hoặc “chảnh” (Mt 20:28), thật buồn khi vẫn có một số linh mục lại “thích” làm ngược lại điều Chúa dạy: Phục vụ ít, hưởng thụ nhiều! Linh mục chỉ là các phàm nhân bình thường, nhưng được Thiên Chúa tuyển chọn và được hành động nhân danh Đức Giêsu Kitô, là bình sành nhưng chứa đựng kho tàng của Thiên Chúa (2 Cr 4:7). Kỳ diệu quá! Ước mong sao các linh mục phải thực sự nghiêm túc với ý thức đó, đừng tự tôn mà làm đau lòng Đức Kitô!

Chuyện kể rằng tại một nguyện đường của tu viện St. Ann & St. Joseph ở Cordoba, Tây Ban Nha, có một Thánh Giá cổ được giáo hữu rất tôn sùng: Thánh Giá tha tội. Tượng này đặc biệt là có cánh tay phải rời khỏi Thập Giá và hạ thấp xuống.

Sở dĩ như vậy là vì vào một ngày nọ, có một tội nhân đến xưng tội với linh mục ngay bên cây Thánh Giá này. Như thường lệ, mỗi khi giải tội cho một hối nhân mắc nhiều tội trọng, linh mục này thường tỏ ra rất nghiêm khắc, ra việc đền tội nặng và ngăm đe nhiều điều.

Không bao lâu, người đó sa ngã và lại đến xưng tội. Linh mục đe dọa rằng đó là lần cuối cùng giải tội cho người đó. Sau một thời gian, anh ta lại đến xưng tội với linh mục cũng ngay bên Thánh Giá này, nhưng linh mục kia dứt khoát nói: “Ông đừng có đùa với Chúa. Tôi không thể ban phép giải tội cho ông nữa”.

Lạ thay, khi linh mục vừa khước từ hối nhân thì Chúa Giêsu liền rút tay phải ra khỏi Thánh Giá, rồi ban phép lành và tha tội cho hối nhân. Lúc đó, Chúa Giêsu thì thầm từ trên Thánh Giá: “Chính Ta là người đã đổ máu ra cho người này, chứ không phải ngươi!”.

Từ đó, bàn tay phải của Chúa Giêsu cứ ở mãi trong tư thế ấy, như không ngừng mời gọi con người đến để ban ơn tha thứ... Người ta hiểu sai và lạm dụng quyền “cầm buộc” và “tháo cởi” mà Chúa Giêsu đã trao (Mt 18:18), nghĩa là không thương xót. Thật là nguy hiểm biết bao! Còn đó lời Chúa Giêsu căn dặn phải tha “bảy mươi lần bảy” (Mt 18:21-22) và dụ ngôn “tên mắc nợ không biết thương xót” (Mt 18:23-25).

Đối với việc hiệp thông cầu nguyện, Chúa Giêsu dạy: “Nếu ở dưới đất, hai người trong anh em hợp lời cầu xin bất cứ điều gì thì Cha Thầy, Đấng ngự trên trời, sẽ ban cho. Vì ở đâu có hai ba người họp lại nhân danh Thầy thì có Thầy ở đấy, giữa họ” (Mt 18:19-20). Cầu nguyện là điều cần thiết và tốt lành, nhưng việc cầu nguyện chung được Chúa Giêsu đề cao. Việc cầu nguyện chung luôn cần thiết là “giờ kinh gia đình”, nhất là vào buổi tối, nhưng việc làm tốt lành này bị “xói mòn” vì người ta đưa ra nhiều lý do để biện hộ cho cái sự “quên lãng” của mình!

Chắc chắn rằng mỗi chúng ta vẫn có thể cầu nguyện riêng, và cần phải làm như vậy. Tuy nhiên, có điều cần lưu ý: Có lẽ chúng ta thường chỉ cầu xin nhiều hơn cầu nguyện, và chúng ta cũng thường “quên” nhân danh Đức Giêsu Kitô, đúng như Ngài đã trách các môn đệ: “Cho đến nay, anh em đã chẳng xin gì nhân danh Thầy” (Ga 16:24). Một lời trách nhẹ nhàng mà đau điếng. Và đó cũng là lời trách mà Đức Giêsu Kitô đang nói với mỗi chúng ta ngay hôm nay, ngay bây giờ!

Lạy Thiên Chúa, xin mở lòng con để con biết thật lòng yêu thương và tha thứ chân thành như chính Ngài đã nhân từ với con, xin giúp con hành động với cả con người của con, không chút gì vì háo danh hoặc tư lợi, mà chỉ mong cho danh Ngài cả sáng. Con cầu xin nhân danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Đấng cứu độ nhân loại. Amen.

TRẦM THIÊN THU