KIỆM NGÔN, ĐA HÀNH

(Lễ Đức Thánh Giuse Lao Động – ngày 1 tháng 5)

Người khôn nói ít, làm nhiều

Giuse cần mẫn sớm chiều lao công

Vợ, con hạnh phúc, yên lòng

Giuse trọn đạo song song đôi bề

Làm cha nuôi Đức Giêsu

Làm chồng Đức Mẹ, chẳng nề gian nan

Chính Chúa Giêsu đã xác định: “Cha tôi vẫn làm việc thì tôi cũng làm việc” (Ga 5:17). Đó là Ngài muốn đề cao sự lao động của con người, đồng thời cũng xác nhận giá trị của công việc. Làm việc là lao động. Lao động là điều cần thiết, dù là lao động chân tay hoặc lao động trí óc. Trước tiên, lao động là để sinh tồn. Không hề úp mở, Thánh Phaolô nói thẳng luôn: “Ai không chịu làm việc thì cũng đừng có ăn” (2 Tx 3:10).

Về vấn đề này, người ta cũng có câu nói mang tính thực tế: “Tay làm, hàm nhai; tay quai, miệng trễ”. Xã hội Việt Nam ngày nay có cách nói thế này: “Lao động là vinh quang, lang thang là chết đói”. Thật vậy, truyện ngụ ngôn “Con Châu Chấu và Con Kiến” kể rằng...

Trên cánh đồng nọ, vào một ngày mùa Hạ, có một con Châu Chấu đang nhảy nhót, miệng và ca hát cho thoả lòng. Đi ngang qua là một con Kiến mệt nhọc kéo lê một mẩu bắp về tổ. Châu Chấu nói với Kiến: “Lại đây nói chuyện với tớ cho vui. Sao mà cứ phải lao động cật lực vất vả như vậy?”. Kiến trả lời: “Tôi đang cố gắng tìm và tích trữ lương thực cho mùa Đông sắp đến. Tôi nghĩ anh cũng nên làm như vậy”. Châu Chấu cười khẩy: “Sao lại phải bận tâm đến mùa Đông làm gì? Bây giờ chúng ta đang có thừa mứa thức ăn kia mà!”. Nghe Châu Chấu nói vậy nhưng Kiến vẫn đi và tiếp tục làm việc.

Rồi mùa Đông đến, Châu Chấu chẳng còn gì để ăn và cảm thấy sắp chết vì đói. Nó nhìn thấy Kiến đang đứng bán bắp và ngũ cốc mà Kiến vẫn thu nhặt được trong những ngày mùa Hạ. Bấy giờ Châu Chấu mới biết điều cần thiết: Phải chuẩn bị sẵn sàng cho những ngày mình sẽ cần sử dụng. Nước đến chân mới nhảy thì đã muộn!

Như chúng ta đã biết, người biết cần kiệm là Đức Thánh Giuse, Dưỡng Phụ của Đấng Cứu Thế và Phu Quân của Đức Maria – một Gia Trưởng mẫu mực. Tuy nhiên, Ngài lại làm công việc rất ư bình thường: nghề mộc. Theo “phong cách” người Việt, bất cứ ai làm nghề mộc đều được gọi là “bác thợ mộc”. Thợ mộc là cách gọi những người làm việc với gỗ – thường là sản xuất thủ công. Nghề mộc có các dụng cụ cơ bản – như thước thợ, bào, cưa, đục, búa, kìm, đinh,...; các dụng cụ cắt bằng máy – như cưa dây, cưa đĩa, cưa vòng, dụng cụ tách lớp gỗ; dao phay phẳng bề mặt gỗ – như phay bảng, thanh nẹp, khối lăng trụ; v.v...

Nên lưu ý điều này: Nghề mộc bình thường nhưng không tầm thường. Thật vậy, không ai lại không sử dụng các sản phẩm của các thợ mộc. Đối với các thợ mộc, họ thật hãnh diện vì làm nghề mà chính Chúa Giêsu đã làm cùng Dưỡng Phụ khi Ngài nhập thể làm người. Nghề mộc thật là cao quý!

Người ta nói rằng cái “nghề” là cái “nghiệp”, có lẽ vì thế mà người ta thường gọi là nghề nghiệp. Có khi người ta chọn được cái nghề mà mình yêu thích, nhưng có khi người ta không chọn nghề nhưng vẫn làm nghề đó, người ta gọi là “nghiệp”. Cái “nghiệp” đó là cái “chướng” mà quan niệm Phật giáo gọi là “nghiệp chướng”. Dù là cái “nghề”, cái “nghiệp” hay cái “chướng”, người ta vẫn phải có niềm đam mê, nhờ đó mà khả dĩ thành công. Theo quan niệm Công giáo, đam mê đó là đức ái – một trong ba nhân đức đối thần, và là nhân đức cao quý nhất, tồn tại cả đời này và đời sau (x. 1 Cr 13:13).

Về đức ái, Thánh Phaolô đã xác định: “Trên hết mọi đức tính, anh em PHẢI CÓ LÒNG BÁC ÁI: đó là mối dây liên kết tuyệt hảo. Ước gì ơn bình an của Đức Kitô điều khiển tâm hồn anh em, vì trong một thân thể duy nhất, anh em đã được kêu gọi đến hưởng ơn bình an đó. Bởi vậy, anh em hãy hết dạ tri ân” (Cl 3:14-15). Làm việc bác ái là dạng lao động tâm linh, và là “nghiệp chung” của mọi người – bất kể nam, phụ, lão, ấu.

Nhưng phải làm như thế nào? Vì mình hay vì ai? Thánh Phaolô cho biết: “Anh em có làm gì, nói gì, thì hãy làm, hãy nói NHÂN DANH CHÚA GIÊSU và nhờ Người mà cảm tạ Thiên Chúa Cha” (Cl 3:17). Tuy nhiên, trong cuộc sống hằng ngày, đôi khi vẫn có những người là từ thiện để “quảng cáo” hoặc đề cao chính mình, vì sáng danh mình nhiều hơn là sáng danh Chúa. Hãy noi gương cầu nguyện như tác giả Thánh Vịnh: “Xin đừng làm rạng rỡ chúng con, nhưng xin cho danh Ngài rạng rỡ” (Tv 113B:1). Thật không dễ chút nào để có thể thực sự ước muốn như vậy, nhưng chắc chắn đó là cách hoạt động phù hợp với Thánh Ý Thiên Chúa!

Cách hoạt động bác ái lệch lạc phải được chấn chỉnh ngay, càng sớm càng tốt, kẻo trước tiên là nguy hiểm cho chính mình. Đây là tâm tình chúng ta cần lồng vào công việc chúng ta làm hằng ngày: “Bất cứ làm việc gì, hãy làm tận tâm như thể làm cho Chúa, chứ không phải cho người đời vì biết rằng anh em sẽ nhận được phần thưởng Chúa ban, là gia nghiệp dành cho dân Người. Đức Kitô là Chủ, anh em hãy phục vụ Người” (Cl 3:23-24). Lao động có giá trị cao, càng cao hơn nữa nếu làm thực sự vì yêu mến Thiên Chúa, cho danh Ngài cả sáng. Công việc dù lớn hay nhỏ, cái “ý chỉ” vẫn quan trọng hơn. Thật vậy, Thánh nữ Têrêsa Hài Đồng xác định: “Nhặt một cây đinh vì yêu mến Chúa thì cũng có thể cứu được một linh hồn”. Đúng là giá trị lao động không lệ thuộc bởi công to hay việc nhỏ, mà bởi cách làm: Công việc bình thường nhưng được làm một cách phi thường.

Trong cuộc sống, ai cũng phải làm việc – với cách thức và mức độ khác nhau. Thiên Chúa còn làm việc không ngừng thì phàm nhân không thể lười biếng, thụ động. Thiên Chúa vẫn lao động không ngừng, từ lúc tạo thiên lập địa cho tới tận thế.

Thời gian là của Thiên Chúa, nhưng chúng ta được Ngài trao quyền quản lý thời gian riêng của mình. Tác giả Thánh Vịnh nói: “Ngay cả khi đồi núi chưa được dựng nên, địa cầu và vũ trụ chưa được tạo thành, Ngài vẫn là Thiên Chúa, từ muôn thuở cho đến muôn đời. Chúa bắt phàm nhân trở về cát bụi, Ngài phán bảo: ‘Hỡi người trần thế, trở về cát bụi đi!’. Ngàn năm Chúa kể là gì, tựa hôm qua đã qua đi mất rồi, khác nào một trống canh thôi!” (Tv 90:2-4). Thời gian thấm thoắt thoi đưa, thời gian vừa dài vừa ngắn, trẻ thấy dài, già thấy ngắn. Trăm năm cũng chỉ như bóng câu mà thôi!

Cuộc đời con người chẳng là bao, thật thú vị với tư tưởng “60 năm cuộc đời” của cố NS Y Vân (1933-1992, Trần Tấn Hậu). Cứ 20 năm là một thế hệ, là một “khoảng” cuộc đời, ba khoảng ấy trôi qua mau lắm – và rồi vẫn thấy mình chẳng làm nên trò trống gì ở đời này. Tác giả Thánh Vịnh đã cảm nghiệm rất sâu sắc nên đã thành tâm và thiết tha cầu nguyện: “Xin dạy chúng con đếm tháng ngày mình sống, ngõ hầu tâm trí được khôn ngoan. Lạy Chúa, xin trở lại! Ngài đợi đến bao giờ? Xin chạnh lòng thương xót những tôi tớ Ngài đây. Từ buổi mai, xin cho đoàn con được no say tình Chúa, để ngày ngày được hớn hở vui ca” (Tv 90:12-14).

Và dù cho cuộc đời này dài hay ngắn, con người vẫn phải miệt mài làm việc không ngừng: làm ngày chưa đủ, tranh thủ làm đêm, làm thêm giờ nghỉ. Cực quá chừng! Tuy nhiên, có điều chắc chắn này: lao động là bổn phận của chúng ta, kết quả là do Thiên Chúa quyết định: “Ước gì chúng con là tôi tớ Chúa được thấy công trình Ngài thực hiện, và con cháu chúng con được thấy vinh hiển Ngài. Xin cho chúng con được vui hưởng lòng nhân hậu của Chúa là Thiên Chúa chúng con. Việc tay chúng con làm, xin Ngài củng cố, xin củng cố việc tay chúng con làm” (Tv 90:16-17).

Làm gì thì ai cũng muốn thành công, không ai mong thất bại, nhưng thành công hay thất bại thì chúng ta vẫn phải tâm niệm theo phận người tôi trung của Thiên Chúa: “Chúc tụng Chúa trong mọi ngày, Thiên Chúa là Đấng Cứu Độ chúng ta, Người vác lấy gánh nặng của chúng ta” (Tv 68:20). Hãy ghi nhớ: “Lành dữ, sống chết, giàu nghèo, tất cả đều do Đức Chúa” (Hc 11:14). Mình muốn mà Chúa không muốn thì chúng ta cũng không thể thay đổi được gì!

Cách nghĩ cũng quan trọng, vì cách nghĩ có thể cho thấy một người nhạy bén hoặc ngớ ngẩn, thông minh hoặc chậm hiểu,... Trình thuật Mt 13:54-58 nói về dạng “nếp nghĩ” khác: định kiến và óc hẹp hòi của những người cùng quê.

Một hôm, Chúa Giêsu về quê và giảng dạy dân chúng trong hội đường của họ, cách nói của Ngài khiến họ sửng sốt, nhưng họ không muốn tin đó là sự thật mặc dù mắt thấy và tai nghe, rồi họ xầm xì với nhau: “Bởi đâu ông ta được khôn ngoan và làm được những phép lạ như thế? Ông không phải là con bác thợ sao? Mẹ của ông không phải là bà Maria; anh em của ông không phải là các ông Giacôbê, Giôxếp, Simôn và Giuđa sao? Và chị em của ông không phải đều là bà con lối xóm với chúng ta sao? Vậy bởi đâu ông ta được như thế?”. Đúng là đầu óc thiển cận, đầu to như trái dừa mà óc nhỏ như trái nho. Quả thật, chỉ có người giỏi mới khả dĩ chân nhận cái giỏi của người khác. Ở đâu cũng có nhân tài, người giỏi vẫn có thể xuất xứ từ một gia đình bình thường nhất hoặc từ một miền quê hẻo lánh. Vấn đề giỏi hay dở là cái đầu của họ. Nhưng cuộc sống có một thực tế phũ phàng: dốt nát thì bị khinh, thông minh thì bị ghét. Mà ai có làm được gì hơn họ một chút thì họ cũng không muốn tin là thật. Tình trạng này càng thấy rõ ở những người cùng quê hương, cùng xứ sở, cùng dòng họ, cùng xóm làng. Cỡ nào cũng chết!

Chỉ vì đầu óc hẹp hòi và lối suy nghĩ thiển cận mà dân làng Nadarét đã vấp ngã vì Chúa Giêsu, người cùng quê với họ. Và rồi Chúa Giêsu đành phải nói thẳng với họ: “Ngôn sứ có bị rẻ rúng thì cũng chỉ là ở chính quê hương mình và trong gia đình mình mà thôi”. Xót xa và phũ phàng biết bao! Chính Chúa Giêsu cũng “bó tay”, không làm nhiều phép lạ tại đó, chỉ vì họ không tin. Thật là tồi tệ! Thế thái nhân tình là vậy, đời là thế! Chúa Giêsu bị chê vì người ta nghĩ Ngài chỉ là con Bác thợ mộc Giuse thì không thể là nhân tài, không thể là người xuất chúng. Do đó, nếu bạn làm được điều gì khác người và hơn người mà người ta không muốn công nhận thì cũng đừng buồn. Chúa Giêsu còn bị từ chối thì chúng ta có là gì mà không bị từ chối? Cứ thản nhiên, cứ là chính mình và cứ an tâm mà sống.

Phong cách đặc biệt của Đức Thánh Giuse là “kiệm ngôn, đa hành”. Ai nói gì cũng cười, dù khen hay chê, dù vui hay buồn, dù sướng hay khổ. Thật vậy, Kinh Thánh không hề đề cập lời nói nào của Dưỡng Phụ Giuse. Ngài hoàn toàn im lặng, đúng với ý nghĩa tên của ngài là “được thêm vào”, thế nhưng cách sống của ngài luôn đầy nhiệt huyết yêu thương. Thánh tiến sĩ Têrêsa Avila nói rõ: “Tôi xin gì với Thánh Giuse cũng được. Ai không tìn, hãy thử mà xem”.

Vâng, “Hãy đến với Đức Thánh Giuse! – Ite ad Joseph! – Go to Joseph!”, và chắc hẳn lũ quỷ dữ rất sợ Uy Danh của Đức Thánh Giuse mà phải hốt hoảng bỏ chạy cho xa. Ngài không nói gì nhưng ngài làm thật đấy!

Đức Thánh Giuse là Bác Thợ Mộc vĩ đại, ngài không chỉ tận tụy sửa chữa các dụng cụ mà còn tận tình sửa chữa tâm hồn của những ai biết khiêm nhường nhờ ngài sửa dùm – hoàn toàn miễn phí! Về phần chúng ta, hãy cố gắng lao động hết sức, vì lao động là thể hiện bản lĩnh, là trưởng thành, là tự lập, và không chỉ tự giúp mình mà còn giúp người khác qua công việc.

Đức Thánh Giuse là Bác Thợ Mộc vĩ đại, ngài không chỉ tận tụy sửa chữa các dụng cụ mà còn tận tình sửa chữa tâm hồn của những ai biết khiêm nhường nhờ ngài sửa dùm – hoàn toàn miễn phí! Về phần chúng ta, hãy cố gắng lao động hết sức, vì lao động là thể hiện bản lĩnh, là trưởng thành, là tự lập, và không chỉ tự giúp mình mà còn giúp người khác qua công việc.

Lạy Thiên Chúa, Đấng tạo dựng trời đất, con xin cảm tạ Ngài luôn quan phòng và tiền định mọi điều, dù có những lúc con cảm thấy không như mong ước, con chân thành xin lỗi Ngài. Xin Ngài biến đổi con, giúp con biết noi gương sống thầm lặng của Đức Thánh Giuse, luôn biết quên mình, biết dấn thân, biết sống tích cực, mau mắn tuân phục Thánh Ý Ngài và hết lòng vì tha nhân.

Lạy Đức Thánh Giuse, xin giúp con biết nói ít và làm nhiều, xin Ngài cũng luôn đồng hành với con và luôn nguyện giúp cầu thay. Con cầu xin nhân Danh Thánh Tử Giêsu Kitô, Thiên Chúa Cứu Độ của chúng con. Amen.

TRẦM THIÊN THU