Bản
năng
- McCarthy
Nhiều loài chim có
một bản năng quay về nhà rất mạnh
mẽ. Những con chim hải âu ở xứ Manx là một ví
dụ hay. Người
ta bắt một con ở xứ Wales và
đeo vòng cho nó, rồi
đem nó đến Boston, cách
đó ba ngàn dặm và thả nó
ra. Hai tuần
lễ sau, nó bay trở về xứ Wales tại
chính nơi mà nó bị
bắt. Bản năng quay về nhà (hướng về quê hương)
cũng có nơi con người – không chỉ theo ý nghĩa
thể chất. Con người đã biết quay về nhà sau những
kinh nghiệm đau thương, không chỉ về ngôi nhà
cũ của mình, mà về
bản thân khi xưa của
mình. Họ quay về để thu nhặt
những mảnh vụn của cuộc đời họ trước đây. Bản thân bẩm
sinh của họ hầu như bị thương tổn.
Dĩ nhiên, có những
người trở về khi đã
trở nên giàu có.
Nhà văn Ý Primo Levi đã sống qua một năm ở Auschwitz. Ông
là một trong ba người
trên chuyến tàu trở về
so với con số
123 người ra đi. Sau này
ông nói: “Nếu tôi không
vào một nơi như thế, có lẽ
tôi sẽ sung sướng hơn và thanh thản
hơn, nhưng tôi không phong
phú như thế này”. Dĩ nhiên ông không
nói về tiền bạc.
Nói chung
bản năng quay về nhà mình
là một yếu tố tích cực. Tuy nhiên, nó cũng
có thể tiêu cực. Sự thôi thúc quay về nhà mình
cắt đứt những cơ hội tốt và khả năng
tốt và làm cho việc
canh tân đời sống trở nên khó
khăn và vất vả. Người
ta buộc phải quay về khi muốn giũ bỏ đời sống nông cạn và tầm thường
hoặc cả đời sống lỗi lầm và tội ác.
Chúng ta thấy một
ví dụ nơi người quản gia trong câu chuyện
của Đức Giêsu. Khi anh ta bị cho nghỉ
việc, lẽ ra đó phải
là thời điểm nhục nhã và đau
đớn cho anh ta. Nhưng đó cũng là một thời
điểm cứu chuộc. Bởi vì nó chỉ cho anh
ta thấy thực tại bất lương của cuộc đời anh ta và có
thể trở thành một khúc quanh trong
cuộc đời anh ta. Nhưng điều gì đã xảy ra? Anh ta vẫn tiếp
tục đi theo con đường
bất lương trước đây của mình, không hề có một thay
đổi nhỏ nào trong tính
cách của anh ta.
Hoặc bản năng quay về nhà mình
là một sự hỗ trợ hoặc là một trở
lực thì nó còn tùy
thuộc vào cái nhà chân
thực của mình nằm ở đâu. Những người quen sống trong ánh sáng sẽ
quay về ánh sáng. Nhưng những người
quen sống trong bóng tối
thì hầu như quay về với bóng tối.
Một cây có
bộ rễ vững chắc và mọc thẳng
sẽ trở lại bản chất cũ đứng thẳng của nó sau
khi cơn bão đã đi
qua, còn một cây có thân
vặn vẹo trở lại bản chất vặn vẹo của nó. Khi chúng
ta làm tổn
thương đến
sự chính trực của mình, chúng ta
không làm mất nhân tính của mình, nhưng chúng ta đánh
mất ý thức về sự nguyên vẹn, ý thức về mình lúc nào
cũng là một con người như thế.
Đức Giêsu không lấy
người quản
gia xấu xa làm một
gương mẫu. Người
nói rằng con cái của ánh
sáng có thể
học đôi điều từ con cái của bóng
tối. Những người xấu thì khéo léo,
theo đuổi
một mục đích, sẵn sàng hy sinh
để hoàn thành những mục tiêu xấu xa của
họ. Những người tốt
lành, trái lại thường chỉ ngồi đó không làm
gì. Và kẻ xấu
sở dĩ thắng thế chỉ vì người
tốt không chịu làm gì.
|