Chú
giải của Noel Quesson
Mùa Phụng vụ
được cấu trúc dựa theo hai
lễ lớn: Giáng Sinh và Phục Sinh. Mỗi “thời
điểm đặc biệt" trên lại
được một thời gian chuẩn bị
trước, gọi là Mùa Vọng và Mùa Chay, và
được kéo dài theo sau bằng
Lễ Hiển Linh và Mùa Phục Sinh.
Ngoài hai giai
đoạn lễ quan trọng này, thời gian phụng
vụ trong năm trở nên “thông thường" hơn,
đó là các Chúa Nhật xem ra ít sắc thái hơn. Tuy nhiên, đó không phải là những Chúa Nhật
tẻ nhạt, kém phong phú đâu. Đời
sống của ta không chỉ bao gồm những thời
gian đặc biệt. Cần phải
biết chấp nhận cả những chuỗi ngày bình
thường nữa.
Sau những
ngày lễ hội Giáng Sinh và Năm mới, hôm nay chúng ta
lại bước vào một chuỗi dài các Chúa Nhật,
qua đó Giáo hội trình bày cho ta cuộc đời
trưởng thành của Đức Giêsu.
Hôm sau, ông Gioan lại đang
đứng với hai người trong nhóm môn đệ
của ông".
Đây là biểu tượng cho
"nếp sống thường ngày", bắt
đầu lại mỗi buổi sáng, bề ngoài có vẻ
tầm thường, lu mờ, ảm đạm... cứ
khởi sự lại hoài hoài, nhưng thực sự có
phải chỉ dẫn ta đến buồn chán hay không?
Đâu phải vậy, chính trong
bối cảnh tẻ nhạt đó, thông thường xem
như "không có cái gì xảy ra", thì lại sắp phát
sinh cái mới mẻ! Không có buổi sáng nào tầm
thường cả.
Thiên Chúa
đều hiện diện ở đó. Hôm nay, một điều gì đó sẽ xảy
đến.
Thánh Gioan đã có ý soạn
thảo chương thứ nhất Tin Mừng của ông,
như một "Tuần lễ đầu tiên":
chủ yếu là gây chú ý "buổi khởi đầu
của Đức Giêsu. (Ga 1,19) đó là
ngày thứ nhất. Một phái đoàn Do Thái đến
chất vấn Gioan Tẩy Giả tại sông Giođan.
-
Ga 1,29: Ngày
thứ hai “Hôm sau, Gioan Tẩy Giả xác định
Đức Giêsu là Chiên Thiên Chúa.
-
Ga 1,35: Ngày
thứ tư, "Hôm sau, Đức Giêsu kêu gọi thêm hai
môn đệ khác.
-
Ga 2,1: Ngày
thứ bảy, "Ba ngày sau”, phép lạ đầu tiên
đã xảy ra tại tiệc cưới Ca-na, qua đó
Đức Giêsu biểu lộ vinh quang của Người
và các môn đệ tin vào Người.
Qua các dàn dựng như trên, Thánh
sử Gioan muốn báo cho chúng ta một "Tin
Mừng": đây là một cuộc sáng thế mới,
một cuộc tạo dựng mới được
khởi sự, một việc lặp lại trang
đầu tiên của Kinh Thánh. Toàn thể "mạc
khải" như kêu lên cho chúng ta biết: Không, thời
gian không thể tầm thường, tẻ nhạt,
buồn chán. Chính thời gian sẽ phát sinh ra điều
mới lạ căn bản, thới gian luôn mang chứa
năng lực sáng tạo, thời gian sẽ thực
hiện công cuộc Tạo dựng.
Đối với tôi mỗi
buổi sáng có mang lại một điều gì mới
mẻ không?
Lạy Chúa, xin giúp con biết
chăm chú đến những gì sắp gây ra đến
"biến cố" sắp xảy đến
thường gây bất ngờ cho con, Lạy Chúa, mỗi
ngày, Chúa đang chờ đợi con.
Thấy Đức Giêsu đi
ngang qua, ông lên tiếng nói: "Đây là chiên Thiên Chúa”.
Vâng, Gioan Tẩy Giả giới
thiệu Đức Giêsu, và đã khiêm tốn tự xóa nhòa
đời mình trước Đấng mà ông loan báo: ông
sắp chuyển giao các môn đệ của mình. Họ
sẽ rời bỏ Gioan Tẩy Giả để theo một ông Thầy khác. Tước
hiệu đầu tiên trên đây, được dành cho con
người mà cho tới nay, vẫn được coi là
chàng thợ mộc Na-da-rét, có ý nghĩa gì? Chàng là "Chiên
Thiên Chúa" sao!
Đó là tên
gọi mà ta thường hát đi hát lại trong mỗi
thánh lễ Dưới tên gọi để chúng ta mặc
cho nó một ý nghĩa nào? Gioan Tẩy Giả
nhằm nói lên điều gì? Ta chỉ cần gợi
lại toàn diện bối cảnh Do Thái lúc đó.
Tước hiệu này thực sự là bước
"chuyển tiếp" từ Cựu ước sang Tân ước;
đó là vị ngôn sứ cuối cùng và là chứng nhân
đầu tiên Đức Giêsu Kitô. Vào ngày lễ
Vượt qua, mỗi gia đình Do Thái giết một con
chiên và lấy máu bôi lên cửa nhà mình trong lúc dùng bữa
cơm tối: đó là biểu tượng cho công cuộc
"giải phóng" ít-ra-en. Ngoài ra, từ
"con chiên" trong tiếng A-ra-mên, ngôn ngữ Đức
Giêsu sử dụng, cũng có nghĩa là “tôi tớ”.
Mọi người Do Thái sùng đạo đều mang
trong đầu lời sấm nổi tiếng của ngôn
sứ Isaia (53,7), giới thiệu
“người Tôi tớ của Thiên. Chúa" hoàn hảo
như "một con” chiên bị người ta dẫn tôi
lò sát sinh mà không mở miệng kêu than". Vậy Đức
Giêsu đã được chỉ định như
Đấng sắp bị người ta sát tế trong thinh
lặng, sắp vì yêu mà hiến mạng sống mình
để xóa bỏ tội lỗi trần gian. Theo tập
truyền Do Thái thời Đức Giêsu, người ta
thường nói tới một "con chiên Chúa", có
thể mọc sừng cừu đực và lãnh trách
nhiệm "bảo vệ cả đoàn chiên". Ngoài ra,
đó cũng là hình ảnh mà Gioan sử dụng lại
trong sách Khải Huyền, khi ông giới thiệu Con chiên,
được chọn từ đoàn chiên, đảm trách
việc bảo vệ các anh em mình, tấn công và đánh tan
kẻ thù. Chúng ta có đi quá xa bài thánh ca dịu dàng
"Đây Con chiên vô cùng hiền lành" không! Thực ra,
Chiên Thiên Chúa nơi chúng ta ca ngợi trước khi
trước lễ không phải là hình ảnh con vật
dịu hiền, trìu mến và vô hại ... Đúng ra đó
là hình ảnh một kẻ giao chiến hiếu thắng
nhưng phải đổ đầm đìa máu huyết
để cứu thoát chúng ta khỏi bất hạnh!
Đó là cách
thức Gioan đã giới thiệu Đức Giêsu như
thể ngay ngày thứ ba khởi sự đời sống
công khai của Người.
"Hai môn đệ nghe ông nói
đều đi theo Đức Giêsu”.
Tôi có thể hình dung ra cảnh
tượng trên. Đức Giêsu đang bước đi
trên một con đường mòn dọc theo
bờ sông. Hai người theo gót chân
Người, thái độ nhút nhát, vẻ hồi hộp...
Họ chưa gặp Người bao giờ.
Đó là một người lạ mặt.
Những gì sắp xảy ra đây?
Thật là quá "liều” khi theo
một người lạ như thế .
Có lẽ, đây là một cuộc mạo
hiểm. Nhưng những cuộc hành trình vĩ đại đều bắt
đầu như thế cả, vì nhờ đó mới
mở ra một con đường mới.
“Đức Giêsu quay lại,
thấy các ông đi theo mình, thì
hỏi..."
Đức
Giêsu đã nghe thấy bước chân họ đạp trên
sỏi đá, phía sau Người. Người quay lại. Tôi thử quan sát
cảnh tượng này. Đây cũng là "cái nhìn
đầu tiên" của Đức Giêsu đối
với những người lạ mặt...
“Các anh tìm gì
thế?”
Đây là
lời đầu tiên của Đức Giêsu
được ghi nhận trong Tin Mừng thánh Gioan. Câu hỏi này Đức Giêsu muốn đặt ra
cho mọi người. Hôm nay,
Người cũng đang hỏi tôi như thế. "Bạn tìm gì đó? Bạn
đặt cho đời mình ý nghĩa nào? ước muốn của bạn là gì?
Ta cần ghi nhận, sự can
thiệp đầu tiên của Đức Giêsu không phải
là một "khẳng định", nhưng là một
"câu hỏi'. Vì thực ra, để đến với
Đức Giêsu, cần phải có thái độ
"cởi mở", không thể "khép kín" trong
một hệ thống đóng khung, như các "tư
tế và trợ tế" đã đến gặp Gioan
Tẩy Giả. (Ga. 1,19). Đối với những
loại người này, cuộc đối thoại đã
sớm kết thúc vì thực ra họ ‘không tìm cái gì cả’.
Lời đầu tiên của Đức Giêsu muốn
lưu ý ta rằng, điều kiện trước hết
để làm phát sinh và đào sâu đức tin, phải là
thái độ "tìm kiếm, Đức tin trước
hết phải là thái độ tìm hiểu đạo:
đó là một cuộc kiếm tìm, một câu hỏi. "Lạy Chúa, Chúa là ai?",
kẻ nào cho mình biết tất cả, sẽ bị
khựng lại trong những xác tín của mình, sẽ không
bao giờ tiến bộ được. "Không
có Thiên Chúa! - Bạn có tin chắc như thế không? Thiên Chúa hiện hữu. Người là
Đấng này.. Đấng kia - Bạn
có xác tín như thế không?". Một
triết gia tầm cỡ như Descartes đã nói:
"Muốn cho khoa học tiến bộ, cần phải
biết "hồ nghi". Cũng vậy,
cần phải biết "đặt câu hỏi",
như một thứ điều kiện để phát
triển đức tin. Còn Péguy đã diễn dịch
như sau: "Có những tâm hồn hoàn toàn khép kín, không
để một ngõ ngách nào cho ân
sủng thâm nhập. Không có chỗ có thể "thấm
ướt" được, thì làm sao có thể tiếp thu... ".
Lạy Chúa, xin ban cho tâm hồn
chúng con biết mơ mộng, biết kiếm tìm.
Họ đáp: 'Thưa Rapbi,
(nghĩa là thưa Thầy) Thầy ở đâu?”.
Người bảo họ: “Đến mà xem".
Tìm kiếm... bước theo... cư ngụ... đó là ba thái
độ cốt yếu của tình yêu. Tôi có
kiếm tìm Thiên Chúa không? Tôi có theo
vết chân Người không? Tôi có luôn ở
cùng Thiên Chúa không? Đức Giêsu đáp
lại lòng mong muốn, thái độ kiếm tìm của
họ. Nhưng, cách đáp trả của Người
luôn tôn trọng tự do của họ: "Hãy đến
mà xem?” Đức Giêsu không bó buộc các ông đi theo. Người không phải là
một nhà tuyên truyền, một người quảng cáo,
khi cần thiết có thể tìm mọi cách và áp lực
người ta hoán cải. Phần tôi,
cách tôi sử dụng để trình bày đức tin như
thế nào?
“Họ đã đến xem
chỗ Người ở, và ở lại với
Người ngày hôm ấy. Lúc đó vào
khoảng bốn giờ chiều”.
Có những
từ mà Gioan không những gặp đi lặp lại.
Không phải
ông nghèo ngữ vựng, nhưng ông chú ý sử dụng
vậy. Nhờ cách lặp đi lặp lại như
thế, ông có thể diễn tả bước tiến
của "người môn đệ": "kiếm
tìm"(1,38), "đến xem" (1, 39
và 46), "quan sát" (l,39 và 41), "gặp thầy"
(1,41 và 45), "bước theo” (l,37.38.40.43) "ở
lại" (l,38.39).
Gioan Thánh sử là một trong hai
người đã bước theo
Đức Giêsu. Kỷ niệm của ông
rất chính xác, như kỷ niệm lần đầu
gặp gở của hai người yêu nhau. Ong ghi lại cả giờ giấc sự kiện
đó đã diễn ra vào lúc "bốn giờ chiều',
(thời đó người ta gọi đó là giờ
thứ mười). Hôm đó, họ
đã trao đổi với nhau những gì? Hẳn là hai ông đã kể lại đời sống,
những khát vọng, những mong ước, thái
độ "tìm kiếm" của họ. Còn Đức Giêsu, có thể Người đã nói
cho họ biết về những dự tính, những
ước muốn riêng của Người.
“Ông Anrê, anh ông Simon Phêrô, là một
trong hai người đã nghe ông Gioan nói và đi theo Đức Giêsu. Trước hết, ông
gặp em mình là ông Simon và nói: "Chúng tôi đã gặp
Đấng Mêsia, nghĩa là Đấng Kitô".
Một nét đặc thù đáng
ghi nhận, đó là lời mời gọi của Thiên Chúa,
hay "ơn gọi", thực tế được
truyền đến tai con người,
nhờ các mối tương quan nhân loại. Để
nghe được lời mời gọi của Thiên Chúa,
cũng cần phải chăm chú tới tiếng gọi
của con người. Đó là những
trường hợp của Gioan Tẩy Giả,
trước hết ông gọi Anrê và Gioan. Rồi đến lướt Anrê và Gioan lại
kêu gọi Simon. Sau này, Philipphê cũng
sẽ mời gọi Nathanaen như thế.
Tôi có nuôi
tư tưởng khi có dịp sẽ hướng dẫn
một người nào đó tới gặp gỡ
Đức Giêsu không? Khám phá ra Đức Giêsu rồi, tôi có
lo truyền đạt cho kẻ khác hay chỉ biết
giữ riêng cho mình?
“Ông dẫn em mình đến
gặp gỡ Đức Giêsu, Đức Giêsu nhìn ông Si-mon
và nói: "Anh là Simon, con ông Gioan. Anh sẽ
được gọi là Kêpha", "tức là Phêrô".
Trở nên môn đệ, nghĩa
là "thay đổi" đời sống... đó là
bước vào một, cuộc phiêu lưu mới, trở
nên một "con người mới". Đó
là ý nghĩa việc đổi tên cho Simon. Đối
với các môn đệ đầu tiên, mỗi khi hồi
tưởng lại, các ông đều cảm thấy
việc thay đổi đời sống của mình
thật là phi thường .
Đó là
khởi đầu cho một định hướng hoàn
toàn khác lạ trong đời sống của các ông. Trong não trạng của người Sêmít, việc
đổi tên cũng có nghĩa là, Thiên Chúa hoàn toàn ảnh
hưởng trên Simon Phêrô. Những con người
đó đã "tìm kiếm" Đức Giêsu, đúng
vậy? nhưng chính Đức Giêsu
cũng kiếm tìm họ... Chinh Người khởi
xướng trước nhờ "ân
sủng" kỳ diệu của Người. Ơn
gọi: vừa là tiếng kêu gọi của con
người... vừa là lời mời gọi của Thiên
Chúa.
|