GIA ĐÌNH VIỆT NAM NÓI CHUNG,
GIA ĐÌNH CÔNG GIÁO VIỆT NAM NÓI RIÊNG:
BỐI CẢNH XÃ HỘI, THÁCH THỨC VÀ GIẢI PHÁP

Lời giới thiệu

Trước ngày Đức Tổng Giám Mục Phaolô Bùi Văn Đọc lên đường đi Roma dự Thượng Hội Đồng Giám Mục về gia đình, ngài đã tham khảo ý kiến các linh mục trong các giáo hạt thuộc tổng giáo phận. Ngài cũng đã tham khảo ý kiến nhiều người có hiểu biết chuyên môn về gia đình.

Cá nhân tôi cũng có vinh dự được mời đóng góp ý kiến và nhận định của mình về hiện trạng của các gia đình Việt Nam nói chung và của các gia đình công giáo tại Việt Nam nói riêng.

Sau đây là bài góp ý của tôi. Xin chia sẻ với mọi người, để chúng ta cùng suy nghĩ và hành động, nhằm cải thiện đời sống cộng đồng xã hội và gia đình Việt Nam. 

I. BỐI CẢNH XÃ HỘI

Bối cảnh xã hội của các gia đình Việt Nam nói chung và của các gia đình công giáo Việt Nam nói riêng có những đặc điểm sau:

1.1 Xã hội Việt Nam chuyển từ thời chiến sang thời bình: sau những năm sống trong khó khăn, thiếu thốn, lo sợ và thù hận vì chiến tranh, chia cắt giữa 2 miền Nam/Bắc, giữa 2 ý thức hệ tự do/cộng sản, người Việt Nam được hưởng hòa bình, thống nhất đất nước (nhưng không hẳn là hòa bình và thống nhất giữa các tâm hồn). Trong bối cảnh hậu chiến ấy người ta có khuynh hướng sống buông thả, vớt vát để bù đắp. Cũng trong bối cảnh ấy, các bộ máy Nhà Nước tỏ ra yếu kém trong quản lý và tham nhũng nên trong xã hội nẩy sinh nhiều bất công và tội ác như ma túy, mãi dâm, ly dị, phá thai, buôn bán phụ nữ và trẻ em, làm ăn phi pháp, lường gạt và giả trá tràn lan.

1.2 Nền kinh tế Việt Nam chuyển từ một nền kinh tế tập trung, bao cấp sang nền kinh tế thị trường: người ta có nhiều cơ hơi làm giầu và chạy theo lợi nhuận, đôi khi bất chấp cả các nguyên tắc đạo đức, luân lý.

1.3 Xã hội Việt Nam chuyển từ một xã hội đóng kín sang một xã hội mở: người ta, nhất là người trẻ, được tiếp cận và sống theo nền văn hóa mới, nhưng không đủ trình độ để biện phân cái tốt cái xấu nên vàng thau lẫn lộn.

1.4 Xã hội Việt Nam chuyển từ một xã hội làng quê, nông nghiệp sang cảnh đô thị hóa ào ạt, thiếu kiểm soát, người dân nông thôn, vì kế sinh nhai, bỏ ruộng làng chạy ra thành phố, sống xa nhà xa quê, trong các khu/nhà thiếu vệ sinh, nhiều người trẻ bị lôi cuốn vào vòng xoáy bạo lực, tội ác.

1.5 Trong xã hội có nhiều thay đổi nhưng có một điều không hề thay đổi: đó là chế độ độc tài, đảng trị và vô thần của đảng cộng sản Việt Nam, nên nhân quyền của người dân bị xem thường, nhiều quyền tự do (tôn giáo, ngôn luận, lập hội v.v..) bị giới hạn, thậm chí bị triệt tiêu.

1.6 Riêng với người công giáo Việt Nam, chuyển từ một nếp sống đức tin dựa vào cộng đồng, thiếu nền tảng vững vàng và xác tín sang nếp sống xa nhà thờ, không có cộng đoàn giáo xứ bao bọc, phải tự ý thức và chọn lựa cách thực hành đức tin, nhiều người công giáo bị hụt hẫng và không đủ sức đương đầu với những thử thách mới, nên rời bỏ nhà thờ, lơ là đời sống phụng vụ, bí tích và luân lý.

1.7 Nhiều người công giáo Việt Nam, nếu không nói là đại đa số, chưa được chuẩn bị cách thích hợp và hiệu quả, để sống làm chứng cho Tin Mừng giữa xã hội trần thế, vì từ xưa đến giờ nền giáo dục đức tin chú tâm đến đời sống xoay quanh nhà thờ, chưa lấy việc dấn thân xã hội chính trị làm phương thế phúc âm hóa môi trường.

II. THÁCH THỨC

Những thách thức mà các gia đình Việt Nam nói chung và các gia đình công giáo Việt Nam nói riêng phải đương đầu:

2.1 Nhiều giá trị của gia đình truyền thống Việt Nam bị sa sút nghiêm trọng: Môi  trường sống thay đổi, các giá trị mới (không hẳn là tốt và lành mạnh) xuất hiện và lôi cuốn khiến nhiều người coi thường những giá trị truyền thống (quan hệ gia đình, làng xóm, thủy chung vợ chồng, trung thực trong cuộc sống và trong làm ăn buôn bán).

2.2 Sự lôi cuốn mãnh liệt của vật chất và lối sống hưởng thụ ích kỷ khiến nhiều người lãng quên những giá trị đạo đức, tâm linh.

2.3 Cảnh phân hóa giầu nghèo càng ngày càng lớn trong xã hội do điều kiện sống và vị thế xã hội khác nhau, do làm ăn buôn bán phi pháp (ma túy) và tham nhũng nên một số người giầu càng giầu hơn, đa số người nghèo càng nghèo đi.
2.4 Đời sống đức tin cá nhân và cộng đoàn bị thử thách một cách quyết liệt vì môi trường sống thù nghịch với các giá trị của Phúc âm, khiến người công giáo rất khó sống đạo đức thánh thiện.

III. GIẢI PHÁP

Trước những thách thức lớn lao ấy, những người có trách nhiệm lãnh đạo trong đạo cũng như ngoài đời, cần đề xuất, cho dân tộc và Giáo hội Việt Nam, những giải pháp cần thiết và thích hợp để giúp các gia đình Việt Nam nói chung, các gia đình công giáo Việt Nam nói riêng đối phó và vượt qua những thách thức ấy. Sau đây là một số giải pháp được đề nghị:

3.1 Chính phủ và các nhà giáo dục, không công giáo và công giáo, cần tích cực đóng góp vào việc chấn chỉnh ngành giáo dục từ gia đình, trường học cho đến xã hội cộng đồng với trọng điểm là đề cao các giá trị đích thực của con người và xã hội.

3.2 Các cá nhân và đoàn thể, nhất là các tôn giáo và các tổ chức xã hội dân sự cần cộng tác chặt chẽ với nhau để cải thiện đời sống chính trị, tạo điều kiện cho tự do dân chủ và tôn trọng nhân quyền và phẩm giá con người được phát huy.

3.3 Lãnh đạo Giáo hội các cấp nên duyệt xét và canh tân phương pháp và nội dung giáo dục đức tin mọi giới, nhất là cho giới trẻ và tăng cường việc bồi dưỡng giáo lý Thánh Kinh, Thần học, Công đồng, Giáo huấn xã hội của Giáo hội cho đội ngũ giáo dân nòng cốt.

3.4 Lãnh đạo Giáo hội các cấp cần đẩy mạnh việc kiện toàn và canh tân các tổ chức Hội đoàn Công giáo Tiến hành, các Hội đồng mục vụ giáo xứ/giáo phận và các Ủy ban của Hội đồng Giám mục Việt Nam, để các thành phần Dân Chúa (giáo sĩ, tu sĩ và giáo dân) có nhiều điều kiện thể hiện tính đồng trách nhiệm (co-responsabilité) của các chi thể trong Thân Mình mầu nhiệm Chúa Kitô.

Sài-gòn ngày 14/09/2014
Lễ Suy Tôn Thánh Giá
Giêrônimô Nguyễn Văn Nội