Trong những năm vừa
qua, “Man Best Friend” là mấy cô chú Khuyển (dog) đã được nhiều
nghiên cứu khám phá ra một số khả năng hữu ích trong lãnh vực y
khoa học.
Ngày 15 tháng
3, 2011 vừa qua, nghiên cứu gia Mathew Reeves, Đại học Tiểu Bang
Michigan, cho hay dường như có một mối liên kết giữa
sở hữu chủ và đi bộ đều đặn cùng bạn khuyển sẽ tăng hứng thú thực
hiện sinh hoạt thể chất tới 34%. Ông cũng cho hay, khoảng 2/3 quý
vị nuôi chó thường dẫn “bạn ta” đi bộ; “bạn ta” còn trẻ đi bộ với
chủ nhiều hơn là khuyển lão và khuyển ăn nhiều, nặng cân đi bộ lâu
hơn là khuyển mảnh mai nhẹ ký. Ông đề nghị giới chức y tế công
cộng hãy cổ võ dân chúng nuôi chó và cùng chó đi bộ để vận động
nhiều hơn. Kết quả nghiên cứu được phổ biến trong tạp chí
Journal of
Physical Activity and Health.
Thiết nghĩ đây cũng là ý kiến hay để mỗi chúng ta có động lực đều
đặn thực hiện 3 giờ vận động mỗi tuần lễ, theo như hướng dẫn của
cơ quan Y tế Hoa Kỳ. Nhưng nếu bạn đồng hành 4 chân lại hay oẳng
oẳng sủa hão hoặc hung hăng ngoạm cẳng người khác thì cũng bất
tiện, mất hứng.
Cũng liên quan tới Man best friend thì vào đầu tháng 2 năm 2011,
bác sĩ Hidero Sonoda và đồng nghiệp tại Bệnh viện Đại học Nha Khoa
Fukuoka bên Nhật cho hay là họ đã làm một thử nghiệm, dùng chó để
khám phá ung thư ruột già-trực tràng.
Theo ông, nhiều
nghiên cứu đã xác định rằng một vài loại ung thư có tiết ra một
mùi vị đặc biệt và hóa chất đặc biệt của ung thư lưu hành trong cơ
thể người bệnh.
Áp dụng dữ kiện
này, ông đã huấn luyện loại chó thân thiện thông minh labrador để
hít ngửi hơi thở và phân lỏng của 300 thiện nguyện viên, trong số
này có 48 người đã đựoc xác định bị ung thư ruột già-trực tràng,
số người còn lại hoặc ung thư đã được chữa lành hoặc có người đã
bị biếu thịt polyp. Kết quả là chó có thể khám phá ung thư qua hơi
thở của người bệnh với tỷ lệ 95% và hửi phân với mức độ chính xác
là 98%, so với kết quả nội soi.
Tháng 2 năm 2011,
trong tạp san European
Urology,
Jean-Nicolas Cornu có công bố kết quả nghiên cứu tìm ung thư bàng
quan bằng cách nhờ chó hửi nước tiểu bệnh nhân. Theo ông, nước
tiểu các bệnh nhân này có một hóa chất hữu cơ bay hơi rất đặc biệt
mà ông nghĩ rằng khuyển có thể phân biệt.
Thực ra, khả
năng đánh hơi tìm bệnh của chó đã được nói tới từ thập niên 1980.
Trong một lá
thư gửi cho tạp san y học uy tín Lancet, các bác sĩ Hywel Williams
và Andrew Pembroke, khoa Da Liễu tại King's College Hospital,
London đã nêu ra trường hợp một phụ nữ tìm ra ung thư da nhờ khứu
giác của con chó nuôi trong nhà. Bà ta thấy con chó cứ liên tục
rúc vào một vết lạ bất thường ở ống chân để hửi. Sinh nghi, bà bèn
đi bác sĩ khám và sau xét nghiệm, bác sĩ xác định bà bị ung thư da.
Mấy năm sau, bác sĩ Williams và bác sĩ John Church ở Oxford, Anh
quốc, lại báo cáo trường hợp chó khám phá ung thư da ở một người
đàn ông 66 tuổi.
Khi đọc được
các báo cáo này, bác sĩ chuyên về ung thư da Armand Cognetta
ởTallahassee, Florida, bèn hợp tác cùng với một nhà chuyên môn
nuôi chó để nghiên cứu thêm. Họ huấn luyện một khuyển có tên là
George để hửi một số ung thư da melanoma và thấy rằng mức độ chính
xác khám phá ra ung thư của George là 96% và bạn ta cũng phân biệt
được melanoma với vềt thương thường ở trên da.
Trước đó, vào
đầu năm 2006, Michael McCulloch, California, và Tadeusz Jezierski,
Ba Lan, đã dành nhiều thời gian để nghiên cứu coi xem chó có thể
tìm ra ung thư bằng cách cho chúng ngửi hơi thở bệnh nhân ung thư.
Họ huấn luyện 5 con chó nuôi ở nhà trong vòng 3 tuần lễ rồi cho
ngửi hơi thở của 55 bệnh nhân ung thư phổi và 55 người bị ung thư
vú. Kết quả cho hay mức độ chính xác và nhạy cảm mà mấy chú khuyển
này khám phá ra 2 bệnh ung thư này là từ 88%-97%. Chúng còn có thể
tìm ra bệnh ở giai đoạn rất sớm.
Tại Thụy Điển,
bác sĩ
György Horvath MD, University Hospital in
Göteborg cho hay, ung thư noãn sào có một mùi vị khác hẳn mùi của
ung thư cổ tử cung hoặc niêm mạc dạ con. Cùng với mấy nhà chuyên
môn nuôi chó, ông đã thử nghiệm cho chó hửi mùi của ung thư này và
kết luận rằng chó có thể phân biệt các loại ung thư noãn sào kể cả
thời kỳ khác nhau của ung thư. Kết quả nghiên cứu được phổ biến
trên tạp chí Integrative Cancer Therapies tháng 6 năm 2008.
Tập san European Urology tháng 2 năm 2011 có
đăng kết quả nghiên cứu của bác sĩ Jean-Nicolas Cornu, bệnh viện
Tenon ở Paris, về huấn luyện chó để tìm ung thư nhiếp tuyến. Đây
là loại ung thư khá phổ biến ở nam giới tuổi cao. Cho tới nay, có
2 xét nghiệm để chẩn đoán ung thư này. Đó là thử máu đo PSA và
sinh thiết biopsy.
Theo bác sĩ chuyên khoa Tiết Niệu, Anthony Y
Smith, Đại học New Mexico, xét nghiệm PSA khá tốt để chẩn đoán
nhiều ca ung thư nhưng cũng có nhiều dương tính giả (false
positive). Theo ông, những ai có PSA cao mà kiểm chứng thêm với
sinh thiết thì chỉ 1/3 được xác định bị ung thư. Ngoài ra, nhiều
người mới chớm bị ung thư đã đựoc điều trị một cách không cần
thiết vì các phương pháp xét nghiện hiện có không phân biệt được
ung thư ác tính nguy hiểm tới sinh mệnh với ung thư phát triển
chậm.
Bác sĩ Cornu lấy nước tiểu của 66 bệnh nhân
có PSA cao hoặc phì đại nhiếp tuyến. Trong số bệnh nhân này, 33
người đã đựoc biopsy xác định ung thư còn 33 người kia biopsy âm
tính. Khuyển shepherd đựoc huấn luyện trong 2 năm rồi bắt đầu đánh
hơi tìm bệnh bằng cách lần lựot dùng mũi ngửi một dãy hộp đựng
nước tiểu bày ra trước mặt. Chó đã vẫy đuôi gật gù phán ung thư ở
30/33 bệnh nhân với tỷ lệ chính xác là 91%.
Trước các kết quả nghiên cứu sơ khởi kể trên,
nhiều nhà chuyên môn có phản ứng khác nhau.
Giám đốc Pine Street Foundation tại
California Nicholas Broffman xác định là các tế bào ung thư tiết
ra vài chất phế thải chuyển hóa như alkanes và benzene mà tế bào
bình thường không có. Tổ chức này hiện nay đang thực hiện nhiều
nghiên cứu để tìm ung thư qua hơi thở người bệnh.
Nữ bác sĩ Carolyn Willis, chuyên khoa Da Liễu
tin rằng một số bệnh tiết ra mùi đặc biệt. Bà nhắc lại là cách đây
nhiều thế kỷ, Hippocrates cũng đã diễn tả mùi trái cây ở bệnh nhân
tiểu đường. Bệnh nhân gan cũng phát ra mùi mốc meo.
Bác sĩ giải phẫu John Church, người đã dành
nhiều thập niên để nghiên cứu chó khám phá ung thư thì hăng say
hơn với ý kiến là chúng ta chỉ mới bắt đầu khai thác sức mạnh về
bộ phận mũi chó. Ông nghĩ rằng một ngày nào đó ta có thể dễ dàng
sớm tìm ra các bệnh ung thư vì chúng ta đang sở hữu một tài sản
lớn, một khí cụ kỳ diệu.
Bác sĩ Ted Gansler, Hội Ung Thư Hoa Kỳ thì dè
dặt hơn khi góp ý là dù nếu chó có làm việc đúng đắn trong các
nghiên cứu nhưng chưa chắc bệnh nhân đã sẵn sàng nhận hóa trị căn
cứ vào xác định của chó mà sẽ đi làm sinh thiết cho chắc ăn. Ông
cũng nói thêm, ý tưởng dùng chó để khám phá ung thư không phải là
hành động điên rồ mà rất đáng tin cậy về phương diện sinh học.
Tuy nhiên cần nhiều nghiên cứu khác nữa và xác định sự hữu hiệu
của phương pháp.
Nhắc lại là
khứu giác của chó nhậy cảm hơn ở người tới 1000 lần vì chúng có
tới 220 triệu thụ thể (receptor) ngửi trong khi đó con người chỉ
có 5 triệu đơn vị.
Mũi chó chiếm
phần lớn diện tích của mặt và phần óc chịu trách nhiệm về ngửi của
chúng lớn hơn phần tương xứng của người tới 40 lần. Các đường dây
thần kinh chạy từ mũi lên óc của chó cũng nhiều hơn ở người.
Theo nhà
nghiên cứu McCulloch, não bộ và mũi của chó là dụng cụ khám phá
mùi vị hữu hiệu nhất hiện nay trên trái đất. Tiến sĩ Larry Meyers,
Đại học Thú Y Auburn, có nhận xét là khứu giác của chó nhạy cảm
tinh vi đến mức là chúng có thể phân biệt một hóa chất đơn thuần
hoặc một tổng hợp nhiều hóa chất.
Do sự thính mũi,
chó đã đựoc huấn luyện để hít ngửi tìm tử thi trong thiên tai bão
lụt, tìm chất nổ, bạch phiến tại phi hải cảng, bảo đảm an ninh
biên giới hoặc truy tìm địch thủ chiến tranh. Nhiều tác giả còn
cho hay, chó cũng giúp báo động cơn kinh phong, đường huyết cao
thấp, giúp người khuyết thị đi lại, đóng mở cửa, lấy đồ vật dụng,
làm bạn khiến cho nhiều người không cảm thấy cô đơn đôi khi mang
tới cho con người cả tình cảm thân thương cần thiết cho đời sống.
Kết luận
Bác sĩ
J.Leonard Lichtenfield, Hội UngThư Hoa Kỳ nhận xét là việc tìm ung
thư qua hơi thở không đến nỗi cường điệu, không tưởng. Đã có
nhiều nghiên cứu cố gắng tìm ra những chất đạm báo động ung thư
lưu hành trong máu.
Theo các nhà
nghiên cứu, đây là khám phá hữu ích để từ đó chế tạo ra một Mũi
Điện Tử electronic nose có thể sớm tìm ra ung thư qua hít ngửi
hơi thở hoặc phẩn người bệnh. Vì rất tốn kém và cần thời gian lâu
để huấn luyện chó làm công việc hít ngửi chẩn đoán bệnh này. Và
chắc là cũng chưa có nhiều người đặt tin tưởng vào khả năng chẩn
đoán bệnh của Man Best Friend.
Hy vọng ngày đó
không quá xa.
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức
Texas-Hoa Kỳ
www.bsnguyenyduc.com