Jaycee Dugard năm nay đã 29 tuổi, đã bị bắt cóc tại ngôi nhà ở cùng cha mẹ tại South Lake Tahoe rồi sau đó biệt tăm tích hoàn toàn. Mọi cố gắng tìm kiếm đều không đem lại kết quả khiến mọi người đều tin tưởng là Jaycee đã bị giết giống như phần lớn những trường hợp bắt cóc tại Mỹ do những tên bạo dâm hiếu sát, không như ở ngoại quốc phần lớn là mafia bắt cóc để đòi chuộc tiền tại Ý, Pháp..

Thủ phạm bắt cóc Jaycee là Philip Garrito cùng với vợ Nancy đã đem Jaycee về nhà riêng tại Antioch ( California ) và tại đây Jaycee đã bị giam tại một ngôi lều tạm ở trong khu vườn đằng sau nhà và trong suốt thời gian bị giam cầm thì Jaycee đã sinh ra hai đứa con do Philip. Trong suốt khoảng thời gian kể trên thì làng xóm lân cận hòan toàn không hay biết gì cả và không mấy ai quan tâm tới thảm kịch kể trên ở ngay cạnh nhà !

Philip có một dịch vụ in ấn bằng máy computer và các khách hàng cho biết là Jaycee làm nhiệm vụ thư ký, nhận đơn đặt hàng và tiếp xúc một cách bình thường với khách hàng với tên là Alyssa mà không ai hay biết tung tích. Philip trước đây đã từng bị bắt về tội hiếp dâm và bị phạt 50 năm tù nhưng sau 10 năm thì được thả dưới sự quản chế và giám sát của công lý. Trong những lần kiểm soát hành vi của đương sự thì Cảnh sát cũng không tìm thấy gì khả nghi tại ngôi nhà của Philip và Nancy và có thể đây là một sơ xót của chính sách giám sát các tên bạo dâm ở Mỹ ( sex offenders ) vì theo luật thì những tên bạo dâm sau khi mãn hạn tù thì phải khai báo nơi ở với Cảnh sát và tên tuổi được thông báo cho địa phương biết để đề phòng..

Hiện nay Philip và vợ đã bị tống giam chờ ngày ra tòa đền tội thì Jaycee đã được trở về tái hợp với gia đình giống như truyện Kiều lưu lạc thời xưa và các trắc nghiệm tâm lý sơ khởi cho biết là Jaycee hoàn toàn bình thường và đang trên đường trở về với đời sống cùng với gia đình. Nhưng hai đứa con thì có lẽ còn phải một thời gian khá lâu mới hội nhập được với đời sống ở Mỹ.

Hội chứng Stockholm..

Câu hỏi chính được đặt ra là trong suốt 18 năm bị giam giữ thì tại sao Jaycee lại không tìm cách đào thoát vì có một vài nhân chứng cho biết đã gặp Jaycee tại nhà và đôi lúc tại ngân hàng và tưởng là người con gái lớn của gia đình Garrito. Thực ra thì các Bác sĩ tâm thần đã ghi nhận từ lâu có một hội chứng đặc biệt xảy ra tại một số người bị bắt cóc, giam giữ rồi sau một thời gian thì trở nên thuần thục và kết thân với kẻ đã bắt giam mình mà không tìm cách trốn thoát. Hội chứng tâm thần này được gọi là Stockholm syndrome được lấy tên từ một trường hợp 5 nhân viên ngân hàng Kreditbank tại thủ đô Thụy Điển Stockholm sau khi bị cướp và giam giữ làm con tin từ ngày 23 đến 28 tháng 8 năm 1973 thì đã kết thân với bọn cướp và sau khi được giải cứu thì đã đứng ra bênh vực cho các thủ phạm. BS Nils Bejerot đã làm việc cùng với Cảnh sát và đặt tên cho hội chứng này sau đó được loan đi khắp nơi. Từ đó trở đi các Bác sĩ đã ghi lại được hàng chục trường hợp Stockholm và đăng tải trên tập san Y học Acta Psychiatrica Scandinavia và phân tích nguyên nhân cũng như cơ chế của hiện tượng lạ lùng này và cho rằng giới truyền thông và báo chí đã không hiểu rõ tình trạng tâm lý bất thường của các nạn nhân nên đã làm cho dư luận có những hiểu lầm và phán xét sai lạc..

Các Bác sĩ tâm thần giải thích bằng hội chứng Stockholm qua hiện tượng cognitive dissonance khi nạn nhân bị ép buộc phải đối diện với một hoàn cảnh trái ngược, mâu thuẫn thì đã có những phản ứng cam chịu thay vì kháng cự. Nạn nhân đã tự biện luận ( rationalization ) và chấp nhận việc cầu thân với đích để thích hợp với môi trường mới hòng khỏi bị giết hoặc bạo hành. Sau một thời gian lâu dài thì các nạn nhân tỏ ra tuân phục rồi cảm mến sự chăm sóc của thủ phạm mà không ý thức được việc làm sai trái trước đó.

Ngành phân tâm học, psychoanalysis, thì có những giải thích thâm sâu hơn và cho rằng hội chứng này là một bản năng sinh tồn của con người có từ hồi mới sinh ra. Giống như những đứa trẻ nhỏ phải lệ thuộc vào người mẹ nuôi, cho bú, bế ẵm thì các nạn nhân bị bắt cóc phải thuần phục hoàn toàn tên cướp về mọi phương diện khiến theo thời gian thì trở nên gắn bó và như trường hợp của Jaycee có thêm 2 đứa con với Philip Garrito mà dư luận coi như là một con quái vật tàn ác hiếm có trong lịch sử.

Những hội chứng Stonkholm trong lịch sử..

Sau khi so sánh và phân tích lại lịch sử thế giới thì các sử gia ghi nhận lại đã có rất nhiều trường hợp như trên đã diễn ra tại khắp nơi qua nhiều thời đại và được ghi lại khá chính xác.

Điền hình nhất là trường hợp của những phụ nữ Sabines khi bị quân La Mã bắt cóc đem về làm vợ thì đã đứng ra bênh vực cho gia đình mới khi quân Sabines kéo tới giải cứu. Họa sĩ Louis David đã vẽ lại một kiệt tác ghi lại hình ảnh vô cùng cảm động của những người đàn bà La Mã/Sabine đứng ra khuyên can hai đạo quân La Mã và Sabine đang giao chiến, một đàng là cha anh và một đàng là chồng con. Hoặc câu truyện của Helen sau khi bị hoàng tử Paris bắt cóc thì đã không chịu trở về với nhà vua Menelas khiến tạo nên cuộc chiến tranh thành Troy cũng có thể là một trường hợp Stockholm và đã làm thay đổi lịch sử thế giới..

Các nhà nhân chủng học cũng đưa ra giả thuyết là sau khi bị bắt cóc qua những cuộc chiến tranh giữa các sắc tộc - rất hay thường có trên thế giới Đông cũng như Tây-, thì người phụ nữ, dù có chồng con hay không, vì bản năng sinh tồn phải chấp nhận thân phận mới với kẻ địch đôi khi đã sát hại gia đình và cả dân tộc mình. Những trường hợp người phụ nữ tuẫn tiết như nàng Mỵ Ê hay dùng mưu lược để chống lại như nàng Penelope hoặc Phan thị Thuấn và Ả đào giết giặc, Sita,Draupadi.. rất hiếm có còn thì đa số thường cam chịu số phận vì bản năng sinh tồn cho gia đình,con cái..

Trên một bình diện lớn hơn thì đôi khi cả một cộng đồng, một dân tộc cũng phải chịu cảnh thuần phục rồi chấp nhận những đạo quân xâm lược sau khi những màn tàn sát chấm dứt ví dụ như các phụ nữ Trung Nguyên phải chấp nhận quân Mông Cổ, Mãn Châu rồi sau đó đồng hóa những nhóm quân du mục giặc cướp. Tại những vùng rừng núi Việt Bắc vẫn thường có nạn thổ phỉ bắt cóc đàn bà đem bán sang Tàu hoặc giữ lại làm những “áp trại phu nhân” rồi đồng hóa với hoàn cảnh mới không chịu trở về với gia đình.

Đã có một số trường hợp những tù nhân cải tạo sau nhiều năm trong tù quá lâu thì đã “ kết thân ” với những quản giáo vì hoàn cảnh tạo nên..

Vì hiện tượng cognitive dissonance nên các nạn nhân tự biện luận rằng một khi đã ở dưới sự quản chế của kẻ thù thì không còn cách nào khác để tồn tại hơn là chịu khuất phục rồi lần lần sự căm thù không còn nữa và kết thân- và kết hôn- với kẻ thù.

Tại một số cộng đồng du mục tại Trung Đông và Á châu có tục lệ các đám cưới gả thường phải trải qua những màn bắt cóc đàn bà giữa các bộ lạc khác nhau. Cộng đồng Hmong vẫn duy trì tục lệ này và đã gây nên một vài trở ngại với pháp luật Mỹ tại Minnesota, Wisconsin..

Nước Mỹ trong thời lập quốc và chinh phục miền Tây thì đã có nhiều trận chiến qua lại giữa người di dân và người da đỏ. Một số phụ nữ da trắng đã bị người da đỏ bắt cóc rồi sau đó trở nên thuần hóa và thích hợp với kẻ địch. Điển hình nhất là trường hợp của vị anh hùng da đỏ Comanche Quanah Parker là con trai của bà Cynthia Parker bị bắt cóc từ hồi còn nhỏ. Phần lớn những phụ nữ da trắng bị bắt cóc thường không muốn trở về với gia đình hoặc nếu bị cưỡng bách trở về thì cũng bị suy nhược tinh thần rồi chết hoặc tự vẫn ! Sau khi cuộc nội chiến tại Triều Tiên 1950-53 chấm dứt thì đã có một số tù binh Mỹ không chịu trở về mà tự ý chọn lựa ở lại Bắc Hàn hay Trung Quốc. Tại Việt Nam sau năm 1954 cũng có một số tù binh Pháp hay Bắc Phi, Phi Châu đã tình nguyện ở lại Việt Nam sau khi chiến tranh chấm dứt. Có thể đây cũng là những trường hợp hội chứng Stockholm hay không thì chỉ có các Bác sĩ tâm thần hoặc những người có dịp nói truyện với các tù binh Pháp thì mới rõ..

Ở Mỹ đã từng xảy ra nhiều trường hợp bị bắt cóc rồi sau đó xoay ra bênh vực cho các thủ phạm như trường hợp nổi tiếng nhất của cô Patty Hearst, con gái của nhà tỷ phú Randolph Hearst. Patty sau khi bị bắt cóc thì đã gia nhập đảng SLA đi ăn cướp ngân hàng rồi bị phạt tù rồi được giảm án vào năm 1979. Trường hợp của Shawn Hornbeck bị bắt cóc trong 4 năm mà không hề tìm cách giải thoát và gần đây Elizabeth Smart.

Nhưng có lẽ chưa có trường hợp bắt cóc và giam giữ nào lâu dài như trường hợp của Jaycee Dugard kéo dài 18 năm trời khiến các nhà phân tâm học còn phải nghiên cứu nhiều hơn nữa mới có thể giải thích được hiện tượng mới lạ này vì hiện tượng Stockholm chỉ kéo dài có 5 ngày mà thôi..

BS Vũ Văn Dzi,MD.