thoi tiet va suc khoe :: Thời Tiết Và Sức Khỏe :: Tài Liệu Và Mẹo Vặt Hữu Dụng

Thay đổi kích cỡ chữ đọc:

Thời Tiết Và Sức Khỏe

Thứ Năm, Ngày 12 tháng 2-2009

Thời Tiết và Sức Khỏe

Thời tiết (weather) là trạng thái của lớp không khí (khí quyển) bao
quanh trái đất vào một thời điểm và một không gian nào đó. Trạng thái
này bao gồm sự nóng, lạnh, khô, ẩm, mưa, gió... Chẳng hạn dự báo cho
biết thời tiết tại Sài Gòn ngày Thứ Ba tốt, ấm áp không mây, không
mưa; ngày thứ Sáu sẽ có mưa rào, độ ẩm 90%, gió thổi 10 cây số một
giờ. Thời tiết có thể thay đổi từng giờ.

Khí hậu (climate) là tình hình chung về thời tiết của một miền nào đó
vào thời gian dài, thường ít nhất là một tháng, có khi cả chục năm.
Thí dụ ta nói Việt Nam có khí khí hậu nhiệt đới. Khí hậu đại dương ít
chênh lệch về nhiệt độ và độ ẩm của các mùa; khí hậu lục địa có sự
chênh lệch rõ rệt giữa các mùa, giữa ngày và đêm. Mối liên hệ giữa
thời tiết và sức khỏe không phải là khám phá mới lạ mà ngay từ thuở xa
xưa người đời trước đã nói tới. Có nhận xét cho rằng thời tiết theo ta
từ lúc còn ở trong bụng mẹ tới khi xuống lỗ. Vì theo tin tưởng của cổ
nhân, thời tiết ảnh hưởng tới sự thụ thai của mẹ, khi mang thai cũng
như lúc sanh đẻ. Rồi suốt trong cuộc đời tới khi mãn phần.

Cách đây mấy thế kỷ, danh y Hải Thượng Lãn Ông có ghi về kinh nghiệm Y
học dân tộc của Việt Nam trong Y Tông Tam Lĩnh:
"Thời tiết biến đổi là thường
Nhưng ta phải biết đề phòng mới yên
Mùa Xuân kiêng gió trước tiên
Mùa Hè nắng nóng lại xen mưa rào,
Mùa Thu sương xuống hanh hao,
Mùa Ðông gió rét khi nào khỏi mưa".
Vì thế, nếu ta biết:
"Thích nghi khí hậu của trời
Âm dương hòa hợp trong ngoài mới yên"
Theo ý các cụ thì vào mùa Xuân: gió phương Càn khiến con người dễ bị
bệnh tật, mà gió phương Khảm lại gây nhiều cảm bệnh hơn. Tới mùa Hạ
thì gió phương Khảm lại là nguyên nhân của bệnh tật tai ương ; và mùa
Ðông thì " Khảm phong tật dịch bỗng dưng chết người".

Thời tiết gồm sáu thành phần gọi là "Lục Dâm" có ảnh hưởng tới sức
khỏe. Ðó là phong gió, hàn lạnh, thử nắng, thấp ẩm ướt, táo khô hanh,
hỏa nóng. Thấp hại da thịt, gân mạch; hàn nhiều thì nhức xương, rút
gân. Ðôi khi tà khí xâm nhập cơ thể nhưng chưa phát bệnh ngay mà ẩn
nấp đâu đó chờ lúc sức khỏe suy yếu mới gây bệnh. Tà phong coi như độc
nhất : gió độc vào người qua da trước rồi vào bắp thịt, kinh mạch cuối
cùng vào phủ tạng và lan tràn rất nhanh, nhanh hơn gió mưa. Con người
đang khỏe mạnh rồi thời tiết thay đổi hoặc gặp cơn gió độc là bị đau
ốm. Các cụ gọi là "trúng gió " hoặc "Trái gió giở giời". Thế là mấy
phương thức gia truyền được mang ra áp dụng. Chẳng hạn xông chùm mền
kín mít với nước sôi có lá tre, lá ngải cứu, lá bưởi. Các cụ còn đánh
gió với cám đen rang cháy hoặc hỏa thang rượu với gừng, xoa khắp
người. Bệnh nhân toát mồ hôi, gió độc tan biến và thế là khỏi bệnh.

Y học dân gian ta cũng đã ghi nhận là "ông Cúm bà Co" xẩy ra vào mùa
Ðông; dịch tả vào mùa Hạ; cơn loét tá tràng vào mùa Thu; rối loạn tâm
thần người điên loạn thường bộc phát vào lúc trăng tròn; thấp khớp
trầm trọng khi khí hậu ẩm thấp, vào mùa mưa. Nhiều nguời nhất là quý
cụ thấy mính mẩy đau nhức, vết thương ngoài da sưng tấy lên là biết
sắp có thay đổi thời tiết, như là mưa to gió lớn.

Với trẻ em thì các cụ khuyên không nên cho nằm ngoài sương, nơi gió
lùa; trời nóng không nên ở trần; khi ngủ đắp chăn nơi bụng, khi sấm
sét thì nhét lỗ tai đề phòng điếc. Sau khi sanh thì sản phụ phải nằm
trong phòng kín, với lò than hồng cháy rực ở chân giường hoặc ngưỡng
cửa để ngăn ngừa gió độc. Vì thế mới có danh từ "nằm bếp". Ngoài ra
cũng phải kiêng gió máy cho bé sơ sinh nữa, nên bé được quấn khăn kín
mít trừ mặt mũi.

Sách Nội Kinh Trung Hoa có ghi: Ba tháng mùa Xuân là mùa dương khí
sanh sôi bày bố khắp nơi, mọi vật đều tốt, đêm ngủ dậy sớm, kẻo không
thì thương tổn tạng Gan. Ba tháng mùa Hạ thì cỏ cây rậm tốt, muôn vật
đơm bông kết trái, đêm ngủ dậy sớm, không chán ngày dài, khiến cho
tình thương nới rộng, không đáp ứng thì tổn thương tạng Tâm. Mùa Thu
khí trời khí đất quang minh, ngủ sớm dậy sớm, thức một lượt với gà,
khiến cho phần khí an ninh; làm trái ngược thì thương tổn tạng Phổi.
Mùa Ðông ngủ sớm thức trễ, phải chờ có ánh nắng mới thức, tránh lạnh
gần ấm, đừng để da thịt trầy trụa khiến cho phần khí bị hao hớt; nếu
không thì tạng Thận bị tổn thương.

Bên trời Âu thì từ 400 BC, Hippocrates đã nói đến ảnh hưởng của nóng
lạnh đối với cơ thể và có một tương quan nào đó giữa thời tiết với
dịch bệnh. Ông viết: "Bất cứ ai muốn nghiên cứu y học đều cần nhớ các
điều sau đây. Thứ nhất là phải ghi nhớ tác dụng của mỗi mùa trong năm
và sự khác biệt giữa bốn mùa. Thứ hai là phải nghiên cứu sự ấm và lạnh
của gió với giống nhau ở mỗi quốc gia nhưng khác nhau ở từng vùng. Và
cuối cùng là cũng đừng quên ảnh hưởng của nước đối với sức khỏe".
Hippocrates và một số học giả đã bác bỏ tin tưởng cho rằng bệnh tật là
do thần linh, bùa ngải gây ra. Ông nhấn mạnh rằng hầu hết mọi bệnh đều
có đặc tính riêng và đều do một vài yếu tố từ bên ngoài gây ra".

Trong những năm gần đây, nghiên cứu do Tổ Chức Y Tế Thế Giới và các
quốc gia như Hoa Kỳ, Gia Nã Ðại, Pháp, Ðức, Do Thái...đều cho rằng sự
thay đổi thời tiết có ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp lên sức khỏe
con người.

Nghiên cứu bên Hung Gia Lợi, Lỗ Ma Ni, Nam Tư đều cho là thời tiết ảnh
hưởng tới sức khỏe và đau ốm. Tại các quốc gia này, thầy thuốc đôi khi
tìm hỏi coi xem những ngày sắp tới thời tiết ra sao và bệnh nào sẽ có
thể xẩy ra Duyệt xét nhiều kết quả cả trăm nghiên cứu, tác giả D.M.
Driscol cho hay thay đổi thời tiết cũng có phần nào ảnh hưởng tới tử
vong và bệnh hoạn.

Trong đời sống hàng ngày, ta thấy nhiều người rất nhậy cảm với thay
đổi đột ngột của thời tiết. Họ than phiền bần thần, khó ở vì " Under
the weather", chẩy nước mũi, ho hen vì "Catch a Cold". Rồi mỗi mùa
Ðông thì dịch Cúm xuất hiện, mùa Xuân thì dị ứng ngứa mắt, hắt hơi;
mùa nóng dịch tả tháo dạ...

Ngành Sinh Vật Khí Tượng học (biometeorology) là phối hợp của y khoa,
sinh học và khí tượng học để nghiên cứu sự thay đổi khí quyển của trái
đất ảnh hưởng trên sinh vật và đặc biệt là để dự báo thời tiết. Pháp
và Ðức là hai quốc gia nghiên cứu nhiều về sự liên hệ giữa thời tiết
và bệnh tật.

Khí hậu trị liệu Climatotherapy chữa bệnh với hỗ trợ của khí hậu từng
vùng cũng đã được áp dụng từ lâu. Bệnh nhân lao phổi được đưa ra phơi
nắng hoặc đưa lên miền núi để mau lành. Lý do là trên cao độ, không
khí ít hơi ẩm, nhiều oxy, nắng ấm giúp sản xuất nhiều sinh tố D khi
phơi da dưới nắng. Miền biển thường được giới thiệu cho bệnh kinh niên
như viêm phế quản, thấp khớp vì khí biển có nhiều muối khoáng sodium,
iodine.

Ðáp ứng của cơ thể với thay đổi thời tiết.

Cơ thể có những phản ứng khác nhau với thay đổi thời tiết tùy theo
tuổi tác, tình trạng sức khỏe, nam hay nữ cũng như tùy theo địa phương
sinh sống. Con người cũng như các động vật khác, khi sinh ra đã được
tạo hóa gắn cho một hệ thống rất tinh vi để điều hòa và giữ nhiệt độ
trong cơ thể bình thường trước những thay đổi đột ngột từ chung quanh
hay từ trong cơ thể. Hệ thống này được sự phối hợp của bộ phận
hypothalamus trong não bộ và của cơ thịt.

Nhiệt độ trung bình của cơ thể thay đổi từ 36,2 độ C tới 37,6 C (97 độ
F tới 100 độ F). Độ Fahreinheit được dùng ở Hoa Kỳ, còn đa số các nước
khác trên thế giới dùng độ Celsius với 0 độ là nhiệt độ nước đá, 100
độ là nhiệt độ nước sôi.

Nhiệt độ thay đổi tùy lúc: buổi sáng thấp vì ta chưa ăn uống gì và mới
dậy sau một đêm nghỉ ngơi; buổi chiều cao hơn vì các hoạt động trong
ngày và thực phẩm tiêu thụ đã sinh ra nhiều nhiệt lượng. Nhiệt độ đo ở
nách thấp hơn ở miệng và miệng lại thấp hơn ở hậu môn.

Nhiệt độ trong người luôn luôn ở mức trung bình nhờ có sự thăng bằng
giữa tạo ra nhiệt và phân tán nhiệt.

Khi thời tiết nóng thì nhiệt độ trong cơ thể lên cao. Ðể giảm thân
nhiệt, ta đổ mồ hôi, đồng thời các mạch máu ngoại vi mở rộng, mồ hối
bốc hơi, phân tán nhiệt. Nhưng nếu mồ hôi mất nhiều quá mà không được
bù đắp thì ta có thể sỉu, bất tỉnh vì mất nước, giảm máu lưu thông tới
các cơ quan nhất là hệ thần kinh. Năm 2003, cả mấy trăm dân chúng
thành phố Ba Lê thiệt mạng vì thời tiết nóng nắng quá mức. Người cao
tuổi và trẻ em là dễ bị tai nạn này lắm.

. Kinh nghiệm người lái xe khi ngoài trời quá nóng thì cảm thấy uể
oải, mệt mòi, buồn ngủ nên dễ xẩy ra tai nạn. Ngoài ra, khi thời tiết
thay đổi thì xương khớp sung, cử động khó khăn nên phản ứng cơ thể
cũng chậm lại. Rồi thời tiết không thích hợp cũng làm sự tập trung của
ta giảm, thi hành mọi công việc cũng khó khăn. Phản ứng của cơ thể
nhanh hơn, hữu hiệu hơn nếu nhiệt độ thích hợp, trời quang đãng, không
bão tuyết, mưa giông

Hơi lạnh làm bắp thịt run run co ruỗi liên hồi để sinh ra hơi nóng,
mạch máu co hẹp lại để giữ nhiệt. Do đó, dù có thay đổi thời tiết bên
ngoài nhưng nhiệt độ trong người được giữ ở mức bình thường. Nhưng khi
mạch máu co, huyết áp lên cao thì trái tim phải bóp mạnh hơn để chuyển
máu đi nuôi cơ thể. Một trái tim đã yếu mà lại phải làm việc nhiều hơn
thì chắc sẽ tổn thương thêm và nếu sự kiện kéo dài thì tim sẽ không
hoạt động hữu hiệu được..

Ra ngoài gió hoặc ngồi trước quạt, ta thấy mát. Có ít nhất hai giải
thích: Gió làm giảm hiệu năng giữ nhiệt của lớp không khí dưới da và
làm độ ẩm trên da bốc hơi mau. Bốc hơi làm nhiệt độ cơ thể giảm xuống.

Áp suất không khí giảm cũng có ảnh hưởng. Chẳng hạn khi ta ngồi trên
máy bay cất cánh thì các khoảng trống trong cơ thể nở ra, các mô bào
bị căng khiến ta thấy đau cơ bắp, xương khớp. Kinh nghiệm quý vị vị
viêm thấp khớp khi độ ẩm không khí thay đổi, xương co dãn khiến rất
đau nhức, nhất là khi trời lạnh thì viêm khớp càng hành hạ hơn.

Thay đổi nhiệt độ và thời tiết cũng tác dụng vào các sinh vật khác
cũng như mùa màng và gián tiếp đưa tới bệnh tật, đói kém dinh dưỡng, ô
nhiễm nước sông biển

Không khí ô nhiễm là một trong nhiều rủi ro đưa tới bệnh tật. Vùng ô
nhiễm mà lại không có sự lưu thông của không khí thì rủi ro lại cao
hơn, đôi khi đưa tới tử vong. Ô nhiễm kích thích bộ máy hô hấp, chất
nhờn tiết ra nhiều và làm ta thở khó khăn, nhất là bệnh nhân bị suyễn.
Năm 1952, trận ô nhiễm sương mù lớn ở Luân Ðôn đã làm thiệt mạng cả
mấy ngàn người.

Với ô nhiễm, ta thường nghe nói tới rủi ro của ozone với sức khỏe. Vậy
ozone là gì ? Ðây là một loại oxy có ba nguyên tử thay vì hai như oxy
chúng ta hít thở. Ozone được tạo ra do phản ứng hóa học giữa tia nắng
với khí hữu cơ bốc hơi thoát ra từ nhà máy hóa học, xe hơi, săng nhớt,
chất hòa tan trong sơn, giặt khô...Ozone trong không khí lên cao vào
mùa nóng và vào ban ngày và gây ra khó thở, ho, nhức đầu, buồn nôn,
khó chịu cuống họng và phế nang. Trẻ em, người có bệnh đường hô hấp,
vận động cơ thể quá sức thì ozone đi xâu vào phổi khiến bệnh trầm
trọng hơn.

Sau đây, xin cùng tìm hiểu thêm về ảnh hưởng của thời tiết với một số bệnh tật.

1-Thời tiết với bệnh tim mạch

Nóng lạnh quá sức tăng nguy cơ suy tim heart attack một cách đáng kể.
Ở người trung niên, khi nhiệt độ giảm 10 độ thì nguy cơ tăng 13%.
Nghiên cứu bên Anh cho hay mỗi khi mùa Ðông tới thì cơn suy tim tăng
cao hơn vào mùa Hè tới 50%.

Khi trời lạnh, nhiệt độ giảm thì huyết áp nhích lên cao có khi từ 12
tới 18 mmHg. Ðối với người khỏe mạnh thì không sao, nhưng với người đã
bị cao huyết áp thì cũng đáng kể. Giảm nhiệt độ cũng làm máu đặc hơn
vì các thành phần của máu như tiểu cầu, hồng huyêt cầu, fibrinogen,
cholesterol tăng lên. Do đó sự đóng cục của máu dễ xẩy ra và tăng nguy
cơ nghẹt mạch máu ở tim, não bộ và phổi.

Trời lạnh với trái tim 60, 70 tuổi mà lại vận động quá sức thì rủi ro
cho tim cũng tăng. Chẳng hạn như ở miền Bắc giá lạnh xúc tuyết thì lại
tăng rủi ro cho người đang có bệnh tim. Các phòng cấp cứu đều thấy có
sự gia tăng nhập viện khi tuyết xuống. .Người già cũng giảm nhậy cảm
với lạnh nên họ dễ bị cóng giá mà không biết.

Bên Mỹ, vào mỗi mùa Ðông có khoảng từ 100 tới 800 người thiệt mạng vì lạnh.

M Saez và cộng sự viên tại Ðại Học Girona, Spain, đã chứng minh là rủi
ro tử vong trong thiểu máu cơ tim tăng 2.4% với mỗi khi có giảm 1oC ở
nhiệt độ thời tiết dưới 4.7o và 4% với mỗi tăng 1oC khi thời tiết trên
25o C ở thành phố Bacelone.

Bị bệnh động mạch vành thường hay bị chứng đau thắt tim khi tiếp xúc
với thời tiết lạnh và dễ đưa tới cơn suy tim khi cố sức. Ngoài ra,
quan sát cho hay người đã bị cơn suy tim thì dễ bị ảnh hưởng của nhiệt
độ lạnh hơn là người chưa bị bệnh tim bao giờ.

Cũng nên nhớ rằng vào mùa Ðông sinh vật đi vào tình trạng bán ngủ
Ðông, ta thường giảm vận động cơ thể lại ăn uống nhiều nên cũng góp
phần tăng rủi ro cho trái tim.

Khi thời tiết cực nóng thì cơ thể sẽ bị khô nước vì đổ mồ hôi nhiều để
hạ thân nhiệt. Nếu tình trạng kéo dài ta sẽ kiệt sức, có thể đưa tới
nhiệt quỵ ( heat stoke) nhất là khi không khí lại ẩm.

Nhiệt và độ ẩm làm chậm sự thoát nhiệt trong cơ thể. Nếu khi đó lại
vận động cơ thể thì rủi ro tăng. Lý do là tim sẽ làm việc nhiều hơn để
đưa máu và oxy tới các bắp thịt đang làm việc đồng thời cơ thể lại làm
hạ nhiệt độ trong người qua sự đổ mồ hôi. Nếu đổ mồ hôi nhiều quá thì
mất nước và số lượng máu giảm. Tim lại phải bóp nhiều và mạnh hơn để
có đủ máu cho ngoại vi.

2-Thời tiết với bệnh hô hấp

Bệnh nhân suyễn đều có nhiều kinh nghiệm khó khăn khi thời tiết đổi
lạnh. Cơn lạnh làm khí quản của họ thu hẹp, sự lưu thông của không khí
bị trở ngại và cơn suyễn hành dữ hơn, nhất là khi gió thổi mạnh. Ở các
địa phương có sương mù dẩy đặc thì các cơn viêm cuống phổi cũng trầm
trọng hơn

Bác sĩ chuyên khoa dị ứng Majed Koleilat cũng nhận thấy người bị suyễn
thường gặp nhiều rủi ro hơn mỗi khi trời lạnh, gió mạnh, áp suất không
khí xuống thấp.

3-Thời tiết và Tiểu Ðường,

Các bác sĩ Arieh Shami và Zvi Laron của viện Nội Tiết Ðại Học Tel Aviv
đã để tâm nghiên cứu sự liên hệ giữa mùa Ðông với nguy cơ trẻ em bị
tiểu đường loại I Ấy là do sự nhiễm một vài loại virus mỗi khi mùa
lạnh tới và thường là chỉ thấy ở trẻ em có gene mẫn cảm với bệnh này.
Virus làm giảm hệ miễn nhiễm và hủy hoại tế bào tuỵ tạng Beta tiết ra
insulin. Virus có thể là từ môi trường hoặc khi bú sữa mẹ sau khi
sanh. Nghiên cứu chung của hai vị này với các bác sĩ ở Mỹ, Tân Tây
Lan, Ðức cũng đưa tới kết luận tương tự.Và họ nhấn mạnh rằng sự việc
chỉ xẩy ra ở các quốc gia có mức độ cao về tiểu đường loại I. Các bác
sĩ kể trên cho hay cần nhiều nghiên cứu khác nữa để tìm hiểu rõ hơn về
sự liên hệ này.

Một số nghiên cứu giải thích khi thời tiết thật nóng, insulin được cơ
thể hấp thụ rất mau và có thể đưa tới hạ quá thấp đường huyết. Do đó
người bệnh nên đo đường huyết thường xuyên hơn cũng như điều chính số
lượng insulin và chế độ ăn uống. Cũng nên nhớ rằng nhiệt độ cao làm
insulin giảm công dụng, hư hao máy thử và giấy đo đường huyết. Mùa
nóng nên giữ insulin trong tủ lạnh nhưng đừng để bị đông lạnh. Ngoài
ra thời tiết xấu cũng khiến ta buồn rầu, lo sợ, ăn uống không đúng và
đưa tới vài khó khăn trong việc duy trì đường huyết bình thường.

4-Thời tiết và nhức nửa đầu migraine.

Kết quả nghiên cứu tại Trung Tâm Ðiều Trị Nhức Ðầu ở Stanforf,
Connecticutt, cho hay 51 % bệnh nhân bị nhức đầu gây ra do thời tiết
thay đổi, 62 % cảm thấy là có nhức đầu khi quá nóng hoặc quá lạnh, áp
xuất cực đoan như là quá khô hoặc quá ẩm ướt. Vì sự liên hệ này nên
Giám Ðốc Trung Tâm bác sĩ Alan Rapoport đề nghị bệnh nhân nên ghi chú
nhức đầu với thay đổi thời tiết để mang theo thuốc mà ngừa cơn đau.

Mới đây, tại Trung Tâm Thần Kinh Miami, Florida, bác sĩ Na Uy Karl
Alstadhang cho hay tia nắng cực mạnh mùa Hè ở Bắc cực làm cho bệnh
nhân bị chứng thiên đầu thống sống ở nơi đây bị cơn đau nhiều hơn.

5-Ðau nhức xương khớp với thời tiết.

Trong lúc "cà phê đấu láo" với thân hữu ở Taipan, lão nhạc sĩ Nguyễn
Hiền hay nhắc tới câu thơ nhái " Nắng mưa là bệnh của trời; Ðau xương
nhức khớp, bệnh người tuổi cao". Có ý liên tưởng tới nhiều bệnh nhân
viêm xương khớp nói là họ thường cảm thấy cơn đau mỗi khi thời tiết
thay đổi. Hoặc có thể tiên đoán thời tiết sẽ ra sao khi xương đau,
khớp nhức. Ðây là những người mẫn cảm với mưa, lạnh hoặc thay đổi thời
tiết. Một số quan sát cho hay có tới 70% dân chúng có kinh nghiệm
tương tự, nhất là ở giới phụ nữ.

Nghiên cứu của khoa học gia Edstrom vào năm 1948 cho thấy người bị
thấp khớp cảm thấy dễ chịu hơn khi sống nơi có khí hậu ấm áp và khô
ráo. Năm 1961, bác sĩ J. Hollander taị Ðại Học Y Khoa Pennsylvania đặt
12 bệnh nhân với viêm khớp và thấp khớp vào trong phòng có kiểm soát
thời tiết. Bẩy bệnh nhân cho biết dấu hiệu đau và cứng nhắc của khớp
xương trở nên nặng hơn khi độ ẩm tăng và áp xuất giảm. Nghiên cứu bên
Hà Lan cho hay vào mùa hạ, bệnh nhân bị viêm khớp cảm thấy đau hơn nếu
nhiệt độ giảm và độ ẩm tăng. Nghiên cứu công bố trên tập san
Rheumatology bên Na Uy, Thụy Ðiển, Gia Nã Ðại, Do Thái cũng cho hay có
ảnh hưởng của độ ẩm, áp xuất khí quyển, mây, nhiệt độ và tình trạng
gió vào viêm khớp. Nhưng các nghiên cứu nhấn mạnh là thay đổi thời
tiết không làm thương tích khớp trầm trọng hơn cũng như không là
nguyên nhân gây ra viêm khớp.

Theo bác sĩ Terrence Starz, Giám Ðốc Trung Tâm Viêm Khớp Ðại Học
Pittsburgh thì chưa có bằng chứng xác thực rằng di chuyển về nơi có
khí hậu khô ráo, ấm áp lại có tác dụng lâu dài trên diễn tiến của bất
cứ bệnh cơ bắp xương khớp nào.Vị thầy thuốc này khuyên thêm là vào mùa
đông nên giữ thân thể ấm áp, tránh công việc quá sức như súc tuyết,
tránh chơn truợt té ngã. Hơn nữa, dù ta sống ở đâu thì đồng hồ sinh
học trong cơ thể cũng thích nghi với khí hậu ở nơi đó.

Xin nhắc lại Viêm Khớp (Arthritis) là trường hợp đau, sưng và không cử
động của khớp. Hai bệnh thường thấy nhất của Khớp là: Viêm Xương Khớp
(Osteoarthritis) trong đó có thoái hóa và viêm sưng lớp sụn ở khớp
xương , thường do chấn thương, hư hao vì sử dụng lâu ngày, thường thấy
ở ngón tay, đầu gối, xương hông. Tiếp đến là bệnh Thấp Khớp
(Rheumatoid Arthritis), một bệnh tự miễn gây ra đau, sưng, cứng đơ
không cử động và mất chức năng của khớp, thương tổn lớp lót của khớp
và xương, đôi khi chạy vào nội tạng khiến bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi,
đau ốm.

6-Thai nghén và thời tiết.

Trong thời kỳ mang thai, thân nhiệt tăng vì thay đổi kích thích tố,
máu lưu hành nhiều hơn, nhau thai sũng tạo ra một số nhiệt năng. Ðể
giữ nhiệt trong cơ thể bình thường, các bà đổ mồ hôi nhiều, mạch máu
ngoại vi mở rộng, tim đập nhanh. Hậu quả là sự khô nước nhất là nếu
lại cộng thêm với thời tiết nóng bức. Cho nên nhiều bà cảm thấy khó
chịu vào mùa Hè. Khô nước thì tử cung co bóp sớm và có thể đưa đến
sinh non. Phù nề chân của các bà cũng dễ xẩy ra khi thời tiết nóng.

Kinh nghiệm lâm sàng cho hay 24 giờ sau khi áp xuất không khí giảm thì
các bà gần tới ngày sanh thấy trở dạ bắt đầu.

Nghiên cứu bên Anh cho hay trẻ sanh vào mùa Hạ chơi football rất xuất
sắc, còn sanh vào mùa Ðông dễ mập phì.

Ðài BBC ngày 11-3-2004 có đăng tin kết quả một nghiên cứu tại Anh cho
hay trẻ em sanh vào mùa lạnh có thể có rủi ro bị bệnh tim khi lớn
tuổi, cao cholesterol, khó thở và giảm đáp ứng với insulin Chúng
thường dự trữ nhiều chất béo.

7-Thời tiết với tóc.

Với thời tiết ấm áp thì tóc mọc nhanh hơn khi lạnh đồng thời cũng có
nhiều chất nhờn vì các tuyến nhờn trên da đầu cũng như mạch máu hoạt
động mạnh Thời tiết lạnh làm tóc thô, kém mềm mại. Ðôi khi vào mùa
Ðông lạnh ta đội mũ ấm nên da đầu ít không khí, tóc áp vào nhau. Gió
mạnh và ánh nắng làm tóc khô.

8-Dị ứng theo mùa

Ðây là kinh nghiệm thường xuyên của nhiều người mỗi khi mùa Xuân tới
với các khó chịu gây ra do phấn ho hoặc do nhiễu loạn khí quyển. Khi
thời tiết nắng ấm, phấn hoa bay nhiều trong không khí có khi cả mấy
tháng nhất là vào buổi sáng.

9-Ảnh hưởng của nắng.

Nắng mặt trời cần thiết cho mọi sinh vật. Nhưng tia nắng gắt cũng gây
nhiều tác dụng không tốt cho cơ thể, nhất là với da. Bệnh ung thư da
vì tiếp cận nhiều quá với nắng là một bằng chứng. Trẻ sơ sinh cũng cần
được che trở với tia nắng gắt, nhất là từ 10 giờ sáng tới 3 giờ chiều.
Da các em rất dễ bị rám nắng và mắt cũng rất nhậy cảm có thể đưa tới
cao nhãn áp khi tuổi lớn.

Khi bệnh lao phổi hoành hành vào đầu thế kỷ trước, các sanatorium đã
được mở để chữa bệnh này. Bệnh nhân được phơi nắng để diệt vi trùng và
hít thở nhiều dưỡng khí. Tắm nắng rất phổ thông cho tới khi thuốc trị
lao Streptomycine được khám phá ra vào năm 1943.

Ảnh hưởng tốt của tia nắng với sự ngủ đã được bác sĩ Julie Gammack,
Ðại Học Y St Louis, nghiên cứu . Theo đó, người già trong viện dưỡng
lão tiếp cận với ánh sáng mặt trời mỗi sáng và xế chiều thì sẽ ngủ
ngon hơn vào ban đêm. Ánh sáng thiên nhiên giúp cơ thể điều chỉnh đồng
hồ sinh học và kích thích tố, cho ta biết khi nào ăn, ngủ.

Giải phẫu theo mùa và sử dụng sinh tố D có thể ước đoán sự thành công
trị ung thư phổi bằng giải phẫu. Nghiên cứu do giáo sư David
Christiani, Ðại Học Harvard cho hay bệnh nhân ung thư phổi dùng nhiều
sinh tố mà được giải phẫu vào mùa hè với nhiều ánh nắng thì có triển
vọng sống lâu hơn là giải phẫu vào mùa Ðông và dùng ít sinh tố D. Kết
quả trên được tường trình tại Ðại Hội lần thứ 96 của Hội Nghiên cứu
Ung Thư Hoa Kỳ vào ngày 18 tháng 4 năm 2005 vừa qua. Theo vài nghiên
cứu thì sinh tố D có tác dụng chống phát triển và chống di lấn của tế
bào ung thư. Tia nắng mặt trời giúp da sản xuất nhiều sinh tố D. Như
vậy không có nghĩa là phải đợi thời tiết thuận lợi mới chữa trị. Cần
mổ là mổ, mổ sớm kết quả lành bệnh cao hơn.

10 Trúng nắng.

Nắng là ánh sáng mang thêm sức nóng của mặt trời trực tiếp chiếu
xuống. Bình thường thì nắng bức tăng dần từ sáng tới cao độ là trưa
rồi giảm dần tới chiều và ban đêm. Nhiệt độ trong không khí thường
thấp hơn sức nóng mà ta cảm thấy vì ảnh hưởng của độ ẩm tương đối. Độ
ẩm không khí càng cao ta càng cảm thấy nóng khó chịu hơn.

Cơ quan khí tượng đã lập ra một biểu đồ sức nóng (Heat Index Chart)
trên đó có ghi nhiệt độ không khí và độ ẩm tương đối. Giao điểm đường
nối của hai số này là nhiệt độ thực cảm thấy (Heat Index).

Thí dụ nhiệt độ đo trong không khí là 90 độ F, độ ẩm 80 thì sức nóng
thật sự cảm thấy cao hơn, 113 độ F. Khi Heat Index dưới 90 độ F thì cơ
thể còn chịu đựng được chứ lên trên 100 độ thì nhiều tai nạn do hơi
nóng sẽ dễ dàng xảy ra.

Khi ta sống trong không gian quá nóng thì cơ thể sẽ có một số phản ứng
để làm bớt nóng. Mạch máu giãn nở, máu dồn nhiều tới da khiến nhiệt
phân tán đi. Các hạch mồ hôi hoạt động mạnh, mồ hôi tiết ra nhiều, bốc
hơi làm giảm nhiệt trong cơ thể.

Khi nhiệt độ thay đổi mà các cơ chế bảo vệ thân nhiệt không điều hòa
thích nghi được hoặc khi có những nguy cơ tăng, giảm nhiệt khác thì
một số bệnh liên quan tới sức nóng sẽ xảy ra. Ðó là chuột rút, ngất
xỉu, kiệt sức (heat exhaustion) và nhất là Trúng cảm Nhiệt ( Heat
Stroke). Heat stroke là một cấp cứu sinh tử, nạn nhân cần được điều
trị ngay tại bệnh viện nếu không thì nguy cơ thiệt mạng có thể xẩy ra.
Nạn nhân thường đổ mồ hôi nhiều, nhiệt độ cơ thể lên cao, da nóng, tim
đập nhanh, huyết áp giảm. Trường hợp nặng có thể đưa tới tổn thương
não bộ, kinh phong, liệt bán thân, hôn mê.

11- Giảm Thân Nhiệt.

Giảm nhiệt xảy ra khi nhiệt độ trong mình xuống dưới 95 độ F. Bình
thường là từ 97 tới 100 độF .

Có nhiều nguy cơ đưa tới giảm nhiệt độ: nhà không được sưởi đủ nóng;
ăn không đủ chất dinh dưỡng ; uống nhiều rượu; có bệnh kinh niên về
tim, gan, tuyến giáp trạng; đang mắc bệnh nhiễm trùng; do tác dụng của
một số dược phẩm; ở ngoài lạnh quá lâu; mặc quần áo không đủ ấm; mới
gặp tai nạn hay té xuống nước; người sống cô đơn, túng thiếu.

Giảm nhiệt có thể xẩy trong vòng một vài giờ, tùy theo số lượng hơi
nóng mất đi nhiều ít.

Khi tế bào dưới sâu bị cóng giá thì da không còn cảm giác, tê dại,
cứng ngắc. Nhiều nạn nhân không biết bị cứng giá cho tới khi có người
nhìn thấy, cho hay

. Nạn nhân thấy mệt mỏi, lờ đờ, tâm thần rối loạn, nói ngượng nghịu,
người lạnh giá, cơn run rẩy rùng mình, ngón chân ngón tay lợt lạt, cử
động khó khăn, cơ thịt cứng nhắc, người lạnh toát. Nhịp tim và hơi thở
lúc đầu nhanh sau đó chậm dần. Giảm nhiệt ảnh hưởng tới não bộ, nạn
nhân kém nhận thức, hành động khó khăn với các hiểm nghèo và có thể
rơi vào tình trạng hôn mê.Giảm nhiệt là một vấn đề sức khỏe trầm trọng
cần được điều trị cấp cứu tức thì tại bệnh viện để tránh các biến
chứng hiểm nghèo có thể xảy ra.

12-Sự Cóng Giá

Ðây là những tổn thương gây ra do lạnh giá, đóng băng. Cóng Giá đưa
đến mất cảm giác tạm thời hay vĩnh viễn ở bộ phận bị thương tổn. Mỹ
gọi là Frost-bite. Mũi, tai, má, cằm, ngón tay, ngón chân là những nơi
hay bị cóng giá cắn nhiều nhất. Nguy cơ cóng giá tăng lên nếu máu bị
cản trở hoặc không mặc quần áo đủ ấm khi trời rất lạnh.

Thương tổn do lạnh giá có thể ở ngoài da hoặc nằm sâu trong tế bào
dưới da. Khi nông thì da hơi đau, tái, cứng trong khi đó tế bào bên
dưới lại mềm.

Chứng cóng giá là một trường hợp cấp cứu, cần được chữa trị tức thì
tại bệnh viện

13-Thời tiết với trạng thái tâm thần

Nhiều người than phiền "under the weather" là cảm thấy khó ở, hơi mệt,
không khỏe, chán nản mỗi khi thời tiết thay đổi, đặc biệt là người cao
tuổi, trẻ em, nguời mang những bệnh kinh niên. Phụ nữ.dường như chịu
ảnh hưởng nhiều hơn nam giới. Các nhà Sinh Vật Khí Tượng Học cũng đã
nhận thấy rằng tình trạng tâm thần của con người có thể bị ảnh hưởng
vì sự thay đổi của thời tiết.

Trời nóng khiến cơ thể dễ mệt mỏi, nhức đầu, mất ngủ, hay quên và tính
tình nóng nẩy. Nhiều nghiên cứu cho hay với thời tiết nóng nực, cơ thể
tạo ra vài hóa chất làm sự suy nghĩ của ta bị ảnh hưởng và đưa đến kém
tập trung. Thống kê cho hay vào mùa nóng, tai nạn xe, gây gổ ngoài
đường cũng gia tăng.

Một rủi ro khác của mùa Đông, tuy không hiểm nghèo nhưng cũng làm
trạng thái tinh thần của nhiều người trầm xuống. Ðó là Nỗi Buồn Mùa
Ðông mà ngôn ngữ Anh gọi là "Blues Winter" hoặc " Seasonal Affective
Disorder" -SAD.

Tâm trạng trầm buồn này xảy ra vào cùng một thời gian của mỗi năm.
Thường là từ đầu tháng Mười và kéo dài tới tháng Ba, tháng Tư, trầm
trọng nhất là vào tháng Giêng, tháng Hai. Đây là thời gian mà ngày
ngắn, đêm dài, ở những vùng thiếu ánh chiêu dương kéo lê thê ngày lại
ngày. Nhiều giải thích cho là trong thời tiết này chất serotonin trong
não bộ thấp. Mà ít serotonin là lý do khiến con người trầm buồn.

Người mang "Nỗi Buồn Mùa Đông" có tất cả các triệu chứng của bệnh trầm
cảm. Bệnh thường được chữa bằng ánh sáng nhân tạo với các ngọn đèn đặc
biệt.

Kết luận.

Thời tiết, khí hậu có ảnh hưởng tới sức khỏe mà khoa học chưa nghiên
cứu nhiều tới lãnh vực này. Nhưng với kinh nghiệm của người dân thì
đây là có thật chứ không phải là câu chuyện "trà dư tửu hậu ", " lão
bà tưởng tượng "- an old wives' tale". Một thân hữu rất thân của lang
tôi có chia xẻ kinh nghiệm ba mươi năm tỵ nạn, sống tại miền Ðông Bắc
Hoa Kỳ giá lạnh như sau:

"Trước hết, xin nói về nhà tôi là người bị thấp khớp. Mỗi lần trời rét
nhiều là nhà tôi nghe đau nhức trong người. Những lúc như vậy, ngoài
việc uống các loại thuốc chống đau nhức, nhà tôi phải dùng khá nhiều
thuốc dán Salonpas của Nhật.

Riêng tôi, không bị thấp khớp, và với một nếp sống tương đối có nhiều
vận động hơn nhà tôi, tôi không ngại trời rét, dù thật rét, với điều
kiện là sau cơn lạnh có thể dài cả tuần lễ hoặc 10 ngày, trời ẩm lại
lâu lâu một chút để tôi lấy lại sức hầu có đủ khả năng chịu đựng cơn
lạnh tiếp theo. Vấn đề của thời tiết vùng Đông Bắc trong những năm gần
đây (3 năm qua đã chứng minh điều đó) là mùa đông nay lạnh hơn trước
nhiều, và cái lạnh kéo dài rất lâu, không thấy có những ngày trời ấm
hẳn lại như trước kia. Vì thế, mọi người đều phàn nàn, không cứ người
cao tuổi. Nhưng dĩ nhiên người cao tuổi là những người khổ sở nhất vì
cái chiều hướng mới của thời tiết này. Suy nghiệm một cách chủ quan,
tôi thấy rằng khi trời lạnh quá lâu, không những sức chịu đựng thể
chất của ta yếu hẳn đi, làm cho ta cảm thấy rất mỏi mệt, mà nếu không
cẩn thận thì tâm thần của ta còn có thể bị trầm cảm một cách khá dễ
dàng"-NPA.

Và thân hữu đang tính chuyện thiên cư về miền Nam nắng ấm.

Ðể đôi vợ chồng đã nhiều chục năm chung sống được thoải mái hơn.

Bác sĩ Nguyễn Ý Ðức
Texas-Hoa Kỳ.

In trang

Trở về