Đời sống văn minh vật chất hiện nay ở thế giới Tây Phương đã đem lại những phúc lợi to lớn về sức khoẻ giúp cho tuổi thọ mỗi ngày một cao nhưng bên cạnh đó thì cũng có những điểm bất lợi cho sức khoẻ con người vì những thay đổi từ bên ngoài gây nên nhất là về phương diện tinh thần, chronic mental stress, nếu kéo dài.

Mỗi khi cơ thể phải đối diện với những căng thẳng kéo dài thì làm cho hệ thống nội tiết gồm các hạch như thượng thận,adrenal, tiết ra những hormones như cortisol, adrenaline khiến gây nên những tổn hại lâu dài rồi gây ra một số bệnh tật.

Vào những tháng cuối năm thì đời sống càng dễ trở nên căng thẳng một cách khác thường, nhất là năm nay có một cuộc khủng hoảng kinh tế to lớn chưa từng có kể từ sau cơn Đại Khủng Hoảng 1929, làm cho nhiều người mất việc làm, mất nhà, mất xe, mất của trong stock Wall Street, gia đình lục đục xung khắc.Năm nay 81 % dân chúng Mỹ bị stress vì kinh tế so với năm 2007 chỉ có 73 % và năm 2006 có 56 %, theo một thống kê của hội American Psychological association.

Cortisol và sức khoẻ.

Trong các hormones thì cortisol có ảnh hưởng chính tạo nên stress. Bình thường thì cortisol là một hormone tối cần thiết cho cơ thể nhưng nếu hạch adrenal bị kích thích kéo dài thì sẽ làm cho cortisol lên cao rồi tạo nên những thay đổi bất lợi.

Tim mạch. Hệ thống tim mạch bị ảnh hưởng rất sớm như huyết áp lên cao, tim đập mau hơn, mạch máu co thắt rồi lâu dài sẽ gây ra chứng cao huyết áp, đau tim, tai biến mạch máu não. Vào mùa Đông các trường hợp đau tim ( heart attacks ) gia tăng một phần cũng vì stress gây ra cho các gia đình bên cạnh việc ăn uống quá độ từ Lễ Tạ Ơn cho tới Giáng Sinh, rồi Tết Tây, Tết Ta, Tết Hội Đoàn, Dạ Vũ..

Nhiễm trùng và hệ thống miễn dịch ( immune system).

Cơ thể cần có một hệ thống phòng thủ chống lại các vi khuẩn từ bên ngoài tối gây ra những chứng bệnh như viêm phổi, nhiễm trùng đường ruột, đường tiểu..Hệ thống này gồm những tế bào rải rác khắp nơi và những hệ thống thần kinh giao cảm..có nhiệm vụ canh phòng chống lại mọi sự xâm nhập từ bên ngoài cũng như sản xuất ra những khánh thể chống lại bệnh tật.

Cortisol lên cao kéo dài sẽ làm cho hệ thống miễn dịch suy yếu. Nhiều khảo cứu đã cho thấy là những người bị stress kéo dài thì các tế bào miễn dịch giảm sút hoặc sức chống lại bệnh tật bị suy yếu dẫn đến nhiều chứng bệnh nhiễm trùng nhất là cảm và cúm.

Ngoài ra hiện tượng stress còn gây ra hiện tượng viêm ( inflammation ) đưa đến nhiều chứng bệnh kinh niên từ bệnh tiểu đường, đau tim cho đến cả bệnh sưng chân răng ( periodontal disease ), viêm khớp, đau lưng.

Hệ thống tiêu hóa cũng bị ảnh hưởng nhiều vì stress làm cho chất vị toan acid trong bảo tử gia tăng khiến dễ bị chứng bệnh loét bao tử mà nguyên nhân chính do vi trùng Helicobacter pylori. Ngoài ra còn nhiều chứng bệnh đường tiêu hóa khác như viêm ruột, bón uất cũng như đau ruột, irritable bowel syndrome rất khó chữa trị.

Sau cùng thì stress là một trong những nguyên nhân chính gây ra chứngtrầm cảm ( mental depression ) mà trung bình 60 % dân chúng Mỹ thường bị mắc phải và hâu quả nguy hiểm nhất là dẫn đến tình trạng bạo hành trong gia đình và xã hội và cuối cùng thì tự vẫn hoặc xoay ra đi cướp bóc, cướp xe, và giết người. Những khó khăn về kinh tế năm nay đi kèm với mùa Đông thì càng dễ gây ra stress nhất là tại những nơi phía Bắc vì thiếu ánh sáng mặt trời gây ra chứng SAD ( seasonal affective disorder ).

Biện pháp chống stress.

Vì là một chứng bệnh kinh niên nên việc chữa trị đòi hỏi nhiều thời gian và kiên nhẫn.

Thể dục.

Đây là biện pháp tốt nhất đã được chứng minh từ lâu. Nguyên do là tập thể dục đều đặn làm tăng chất endorphins trong não bộ giúp chống viêm, giảm đau và có tác dụng làm cho tinh thần phấn chấn ( euphoric). Nguyên do là khi bị stress thì cơ thể tiết ra những hormones như cortisol, adrenaline để giúp cơ thể chống lại theo thuyết của Cannon nhưng trong một thế giới văn minh thì các phản ứng này bị dồn nén khiến gây ra bệnh. Vì thể tập thể dục sẽ tạo nên một lối thoát cho phản ứng này và cùng một lúc làm tăng nhiệt độ trong người cũng như làm cho mạch máu rãn nở, hạ huyết áp..Nhiều khảo cứu cho thấy là thể dục làm giảm mức adrenaline,cortisol trong máu cũng như tránh được suy nhược thần kinh. Đi bộ hay chạy bộ là tốt nhất trung bình từ 20 phút đến 45 phút mỗi ngày và dĩ nhiên càng nhiều càng tốt tùy theo sức chịu đựng của cơ thể và khuyến cáo của BS gia đình đối với những người có bệnh kinh niên.

Vệ sinh giấc ngủ.

Rất quan trọng vì trong giấc ngủ thì não bộ có cơ hội sắp xếp lại những dữ kiện ban ngày và lấy lại sức chịu đựng bị hao tổn do những lo lắng, cănbg thẳng gây ra. Một khảo cứu của Đại Học UCLA cho thấy là những người thiếu ngủ thì hiện tương viêm gia tăng vì những chất cytokines gây ra bệnh kinh niên gia tăng.( tim mạch tiểu đường, ung thư.).

Cần dành riêng thời gian ngủ trung bình 8 tiếng mỗi ngày, có thể chia ra làm nhiều lần như ngủ trưa.

Tĩnh tâm.

Nhiều khảo cứu gần đây đã xác nhận ích lợi của việc tĩnh tâm ( meditation ) giúp làm giảm stress, hạ huyết áp, nhịp hơi thở chậm lại, nhịp tim cũng chậm và các stress hormones giảm.( cortisol ). Có nhiều phương pháp tĩnh tâm do các nhà yogis Ấn Độ tìm ra và có thể thực hiện dễ dàng ở mọi nơi và được trình bày rõ ràng trong nhiều cuốn sách về yoga, nhất là môn raja yoga.

Nhưng cần phải thực hành một thời gian khá lâu mới có kết quả chắc chắn và nếu có sự hướng dẫn thì càng tốt. Bên cạnh tĩnh tâm có thể làm thêm nhiều phương pháp khác như tịnh khẩu, tịnh nhĩ, tịnh thân..

Phương pháp được các Bác sĩ khuyến cáo nhiều nhất là deep breating techniques tức môn pranayama trong yoga. Giúp làm hạ huyết áo, giảm nhịp tim cũng như giảm các stress hormones. Phương pháp này dễ dàng, vô hại và có thể thực hiện tại bất cứ nơi nào, ở nhà hay sở làm nhưng phải mất nhiều thời gian.

Aromatherapy.

Có một vài khảo cứu cho biết là có thể dung những loại hương thơm nhất là lavender để giúp cho các giây thần kinh khứu giác đưa vào não bộ giúp cho các tế bào thần kinh tiết ra những chất endorphins giúp tránh được stress. Phương pháp aromatherapy vẫn còn đang được khảo cứu về công dụng và không có hại và được phổ biến khá rộng rãi.

Cognitive therapy..

Sau cùng là tâm lý trị liệu bằng phương pháp của BS Aron Beck tức cognitive therapy. Cần được hướng dẫn nhận định khách quan tình trạng gây ra stress và có những thay đổi thực tế và sang suốtt. Những gì có thể làm được và những gì không thể làm được, ngoài khả năng của mỗi người.

Cuộc khủng hoảng kinh tế tài chính đang gây ra những tổn hại ghê gớm cho cả nước Mỹ và thế giới. Chúng ta có thể coi đây như là một tai họa to lớn rồi trở nên buồn bã hay như một gia đình tại Los Angeles đã dung sung quyên sinh chỉ vì thiệt hại quá nặng vì stock hoặc chúng ta có thể nhìn cuộc đời một cách bình tĩnh sắp xếp lại nhưng ưu tiên trong cuộc đời và suy gẫm lại những ơn phước đã được Thượng Đế ban cho để rồi chờ một ngày mai tốt đẹp hơn.

BS Vũ văn Dzi,MD.