|
|
Già Hóa Lú? Bs Vũ Quí Đài
|
|
|
Thứ Năm, Ngày 6 tháng 10-2016
|
Gửi
người trẻ để thông cảm và thương người già...Gởi người già để trân quý ngày tháng còn minh mẫn bên
cạnh con cháu.
Và, cám ơn Thượng Đế về sức khỏe của
mình.
Già hóa lú? Bs Vũ
Quí Đài
Con cái chăm sóc cha mẹ khi già yếu là bổn phận mà cũng là truyền thống tốt
đẹp của dân ta. Tuy vậy chúng ta cũng thường nghe nhiều câu than thở, như:“Bà
già tôi hồi này lẫn nặng rồi, đâu có dám để cụ ở nhà một mình nữa được!”, hay
là: “Ông cụ già rồi đâm đốc chứng!”.
Tuổi bắt đầu lú lẫn hay thay tính đổi nết thì tùy người. Có
khi chưa tới sáu mươi, có khi ngoài bảy mươi mới phát hiện. Cũng có người sống
tới ngoài chín mươi mà không thay đổi là bao. Những chứng lú (dementia) như vậy,
ngày trước thì cho là tiến trình tự nhiên của tuổi già, coi như là “hết thuốc
chữa”. Nhưng càng ngày càng thấy là có nhiều căn do bệnh tật sinh lú lẫn, và
trong nhiều trường hợp, có thể, nếu không chữa được bệnh thì ít ra cũng làm cho
bệnh chậm lại.
Người già lú lẫn như thế nào?
Để đâu quên đó: Để chùm chìa khóa nhà đâu đó rồi
quên lú đi, thì cũng là thường. Nhưng người bị bệnh lú, có khi cất chìa khóa vào
ngăn kéo đựng vớ, hay là bỏ kính đeo mắt vào tủ lạnh rồi đi tìm trong hộp đựng
giầy, mà vẫn cho là tự nhiên như không! Đã vậy lại còn nổi quạu nếu con cháu nó
có nhắc nhở, giống như bị chạm tự ái “Thì tao vẫn biết, việc gì phải
nói?”.
Quên thời gian, không gian, quên cả người
quen: Thường ta cũng nhiều khi quên không nhớ hôm nay là thứ mấy, có
khi quên không biết là tháng mấy. Nhưng người bị bệnh thì không nhớ luôn cả năm
nay là năm 1999, ở trong nhà mình mà không biết mình đang ở đâu. Người bình
thường, có khi gặp bạn cũ, người ta nhận ra mình, mà mình không thể nào nhớ ra
bạn được. Người bệnh lú thì nặng hơn nhiều. Ôm chầm lấy một người bà con xa rồi
hỏi: “Ông có phải bố tôi không?”, hay là nhìn chăm chăm vào mặt bà vợ mà nói:
“Tôi không quen bà này!”.
Tật cầm nhầm: Vào tiệm mua thứ này thư khác rồi
lừng lững đi ra không trả tiền. Con cháu nó để dành đồng quarter để đi giặt đồ,
thì cứ đem lén cất giấu đi, rồi quên tịt không biết là để ở
đâu.
Nói năng lung tung: Đối thoại khó khăn, vì nhiều
khi nói nửa chừng rồi bí. Hoặc là giao tế lộn xộn. Mời người ta uống nước, người
ta đã cầm tách nước trên tay đang uống, lại đến bên đon đả hỏi:“Bác uống nước
không?” Hay là hỏi thăm người bạn: “Các cháu có khỏe không?” Người ta vừa trả
lời được vài phút, lại lập lại y hệt câu hỏi trước.
Tật lục lọi: Người bị bệnh lú lẫn nhiều khi kiếm
cớ tìm kiếm vật gì rồi lục lọi lung tung ngăn bàn ngăn tủ, làm mọi thứ bừa bãi.
Lục lọi đồ của mình chưa đủ, có khi lục lọi cả đồ của người khác
nữa.
Ăn mặc lộn xộn: Áo sơ mi có
khi mặc ngược, hay là mặc áo may ô ra ngoài sơ mi. Có khi ở truồng tồng ngồng
ngồi giữa phòng khách. Cũng có người thủ dâm ngay trước mặt người khác. Nhưng
thường thì người mắc bệnh lú lẫn không có hành vi nào nguy hiểm cho xã
hội.
Đi lang thang: Một bà cụ tự nhiên bỏ một bộ quần
áo trong túi xách rồi cứ thế ra cửa từ từ đi khỏi nhà. Con cháu tìm hết hơi mấy
khúc đường mới gặp. Cụ tỉnh như không, nói là cụ đi về quê. Có người đi từ phòng
ngủ vào phòng tắm, rồi quên phứt không biết mình đang ở đâu, cứ đi loanh quanh
tìm đường về giường ngủ. Nhất là khi dọn nhà mới, người bệnh dễ bị lạc hướng
ngay trong nhà.
Đầu óc mụ đi, hai với hai là bốn cũng không biết: Mất
khả năng suy nghĩ trừu tượng. Người có học đàng hoàng, mà làm tính
cộng, tính trừ đơn giản cũng không xong.
Người bị lú lẫn thay tính đổi nết: Cũng vì bị quên
lú, mà người bệnh cảm thấy mình sống lạc lõng ở một thế giới xa lạ; người lạ,
nơi chốn lạ, những câu đối thoại cũng không hiểu nổi. Vì vậy sinh ra những thay
đổi tính nết như sau:
Lo âu: Đã lo âu, mà lại lo vô căn cứ, không hiểu
tại sao mình lo âu, chỉ có cảm tưởng như mọi sự bỗng rối bét, mà mình thì lúng
túng vô phương giải quyết.
Bứt rứt bực bội: Mình lúng túng không làm gì được,
mà có ai cất nhắc giúp đỡ, thì lại khó chịu bực bội, có khi ném đồ ném đạc, hay
là quát tháo người khác.
Phiền muộn chán đời: Không thiết tha cái gì cả, dù
là ăn uống ngủ nghê, có khi ngủ li bì. Có người biết mình bị bệnh có người
không, nhưng thường uống thuốc phiền muộn (antidepressant) thì
bớt.
Đa nghi vô lý: Nhìn đồ ăn không ăn, vì nghi có
người đánh thuốc độc. Thấy bà vợ, lại tưởng người lạ, rồi nghi là người ta vào
nhà mình trộm cướp. Nghe còi xe chữa lửa, tưởng cảnh sát tới bắt. Tiếng người
nói nghe không rõ, thì cho là người ta đang xầm xì nói xấu
mình.
Mất tính tự lập: Theo đeo người thân từng bước, và
muốn có người ở bên săn sóc. Ngược lại, có người chỉ thích ngồi buồn bã một
mình, vì thấy chung quanh quá xa lạ.
Bệnh lú ảnh hưởng tới sức khỏe.
Vì hay quên, hay vì những thay đổi tính nết như trên, mà sức
khỏe có thể bị ảnh hưởng. Ngồi lâu quá ở một vị thế sinh trầy da thành loét da
khó lành. Khát nước không nhớ uống nước sẽ bị thiếu nước nguy hiểm như người say
nắng. Ngoài ra, còn có thể bị táo bón, tiêu chảy, sưng phổi trầy da, có khi gãy
xương vì vấp ngã. Tất cả đều là do cái vô ý vô tứ của ngươi bị bệnh lú lẫn.
Ngoài ra còn nhiều người bị tiêu tiểu bừa bãi không giữ gìn
được.
Tuy rằng chứng lú lẫn thực sự thì không chữa được, nhưng cái
lợi của việc đi khám bệnh là tìm ra những bệnh khác trong người, sinh lú lẫn, mà
những bệnh khác này thì lại trị được. Những bệnh có thể sinh một số tình trạng
giống như lú lẫn, thí dụ như: bệnh bướu cổ thyroid, bệnh nhiễm trùng, chất điện
giải xáo trộn, thiếu sinh tố, bị thuốc làm độc, hay là bệnh phiền muộn. Thường
thì Bác sĩ sẽ hỏi về các chứng của người bệnh, thuốc men đang dùng, hỏi về gia
đình giòng họ, khám tổng quát, chú ý nhiều đến cao máu, và tiểu đường. Sau đó sẽ
thử máu và có thể chụp hình cắt lớp (CT) hay là cộng hưởng từ (MRI) để loại trừ
trường hợp bướu trong óc. Nếu không phải là những bệnh hay là nguyên do nào sinh
lú lẫn trong nhất thời, thì bấy giờ mới coi là bị bệnh lú lẫn thực
sự.
Nguyên nhân của bệnh lú lẫn (thực
sự)
Phần lớn người già bị bệnh lú lẫn là do bệnh
Alzheimer. Có một ít trường hợp Alzheimer có di truyền trong gia đình,
nhưng phần đông thì không. Nguyên do tại sao bị Alzheimer, thì cũng chưa biết
rõ. Mổ tử thi thì thấy có thoái hóa não, và xét nghiệm kính hiển vi thì thấy có
hai thứ mô đặc biệt trong óc, một ở bên trong sợi dây thần kinh, một ở bên
ngoài. Tuy vậy cũng đã có trường hợp người minh mẫn bình thường mà cũng có hai
thứ đó.
Nguyên nhân thứ nhì, là do bị tai biến mạch máu
não (stroke, trúng gió) do cao máu, sinh nhiều đốm nhỏ của óc bị hư,
gọi là multi-infarct dementia (infarct là chỉ cái đốm não bị
hư)
Người đánh “bốc”, bị đập mạnh vào đầu nhiều, cũng có thể bị
bệnh lú. Bệnh AIDS cũng làm hư óc, và sinh lú được.
Hồi gần đây, báo chí có nói tới bệnh “bò điên” ở bên Anh. Có
một bệnh tương tự như vậy, tên là bệnh Creutzfeld-Jacobs là một bệnh nhiễm trùng
óc, cũng sinh lú lẫn trước khi chết.
Từ khi thấy hay quên, thấy có những dấu hiệu là lạ trong tính
tình, trong cách sinh hoạt, cho tới khi Bác sĩ định bệnh là bị Alzheimer, hay
lú, thì độ một hai năm. Khoảng thời gian chừng ba, bốn năm sau đó thì người nhà
còn săn sóc được.
Đến khi nặng quá, con cháu không cưu mang nổi phải đưa vào nhà
dưỡng lão, thì thường kéo dài thêm được vài năm nữa. Thời gian hoàng hôn của
cuộc đời này, người bệnh đáng được săn sóc chu đáo với tất cả tình thương, tuy
là săn sóc người bị bệnh lú là cả một nhiệm vụ khó khăn và nặng
nề.
Bs
Vũ Quí Đài, M.D., Ph.D.
Cựu Giáo Sư Khoa Trưởng Y Khoa Đại Học
Saigon
|
|