MỘT
LỄ GIÁNG SINH NHỌC NHẰN
NHƯNG ĐONG ĐẦY
TÌNH THƯƠNG
Nhiều người
muốn biết về chuyến mục vụ lễ Giáng
Sinh của tôi với anh em H’Mông tại bản Huổi
Thủng 1, liệu tôi có đến được với họ
như đã định không, có gặp khó khăn không ? Tôi sẽ
thuật lại chuyến mục vụ này, như món quà đầu
năm mới, tặng anh chị em của tôi trong
đức tin.
Đầu tháng 12, Tòa Giám
Mục Hưng Hóa đã gửi văn thư đến
chính quyền tỉnh Điện Biên và hai huyện Nậm
Pồ, Mường Nhé, đăng ký lịch trình Giáng Sinh
tại đây, theo đó tôi sẽ thăm và dâng lễ cho
giáo dân tại các bản Huổi Thủng 1, Na Cô Sa, Nậm
Chẩn, Nà Bùng, Nậm Vì, Mường Nhé. Số giáo dân
tại các giáo điểm này là hơn 1.400 người,
gồm 1.333 người H’Mông, và 80 người Kinh. Họ
sống rải rác cách xa nhau từ 3-150 cây số, vì
đường núi vòng vèo, quanh co. Đặc biệt
đây là lần đầu tiên có lễ Giáng Sinh tại các
bản H’Mông xa xôi cách trở này.
Ngày 16.12, huyện
Mường Nhé trả lời chỉ chấp thuận cho làm
lễ ở Mường Nhé của người Kinh, còn
Nậm Vì của người H’Mông thì bị từ chối,
vì nơi đây “còn phức
tạp về an ninh trật tự” !
Hôm sau, huyện Nậm
Pồ trả lời “không
đồng ý chấp thuận” cho dâng lễ ở
một điểm nào, vì hai lý do sau : Một, tại huyện
Nậm Pồ “chưa có cơ
sở tôn giáo được công nhận”, nên “việc tổ chức các nghi
lễ tôn giáo là không đúng với qui định của pháp
luật” (trích dẫn điều 11,1 Pháp lệnh Tín
Ngưỡng tôn giáo) ; Hai, “Huyện
Nậm Pồ là huyện biên giới, tình hình an ninh trật
tự còn tiềm ẩn những yếu tố phức
tạp như : các loại tội phạm về ma túy, hình
sự, vượt biên trái phép…”
Những lý do viện ra
để từ chối, theo tôi, không thích đáng và không
thuyết phục, vì ở đâu mà chẳng có những tệ
nạn xã hội, và cả nước có hàng ngàn cây số
biên giới, tại sao những chỗ khác không cấm ; còn
lấy lý do “chưa có cơ
sở tôn giáo”, thì ở điều 11,2 Pháp lệnh tín
ngưỡng có dự trù trường hợp tổ
chức nghi lễ tôn giáo ngoài cơ sở đã
được công nhận (Tòa Giám Mục đã 4 lần
gửi văn thư đăng ký sinh hoạt tôn giáo
tại các tỉnh Sơn La, Lai Châu, Điện Biên,
nhưng đến nay vẫn chưa được
chấp nhận). Vì thế, Tòa Giám Mục đã gửi văn
thư thứ hai yêu cầu xét lại quyết định
trên, “để bà con giáo dân
thuộc các địa bàn trên được đáp ứng
nguyện vọng chính đáng của mình trong dịp
đại lễ Giáng Sinh”.
Ở xã Na Cô Sa, chính
quyền lập trạm canh để kiểm soát
người ra vào, và cấm người công giáo không được
tổ chức lễ Giáng Sinh. Hai nữ tu được gửi
tới giúp giáo dân Mường Nhé và Nậm Pồ trong
dịp lễ cũng bị trục xuất khỏi
địa bàn xã. Dù biết sẽ gặp khó khăn,
nhưng chúng tôi quyết định vẫn cứ
đến.
Tại Tòa Giám Mục
Hưng Hóa, những ngày trước lễ, phái đoàn chính
quyền các tỉnh theo thông lệ đến chúc mừng,
trong đó có đoàn Công an thành phố Hà Nội. Họ ngỏ
ý muốn đi thăm và tặng quà cho bà con nghèo. Đức
cha chính đã đề nghị họ đến Huổi
Thủng. Thế là đồng thuận ngày 24.12 này, đoàn
sẽ đến với giáo dân H’Mông ở Huổi
Thủng.
Sáng thứ bảy 20.12,
chúng tôi lên đường đi Điện Biên bằng
đường bộ. Đoạn đường dài 750
cây số, mất 12 tiếng đồng hồ, lộ trình
Sơn Tây - Hòa Bình - Sơn La - Điện Biên. Trên
đường đi, chúng tôi có cảm tưởng giống
như Mẹ Maria ngày xưa nong nả đi thăm gia
đình Dacaria, hôm nay chúng tôi cũng đi lên miền núi
đem Chúa đến với anh chị em H’Mông.
Chúa nhật 21.12, chúng tôi dâng
lễ tại Điện Biên cho giáo
dân người Kinh.
Thứ hai 22.12, đi
Mường Nhé, cách Điện Biên 200 cây số. Đoàn
chúng tôi gồm 8 người : tôi và cha Bình, hai thầy, hai
nữ tu, hai tài xế. Chúng tôi đến chào chính quyền
huyện, nhân tiện để biết họ có thay
đổi quyết định trước ? Rốt
cuộc là không được làm lễ cũng không
được đến thăm Nậm Vì, do tình hình
ở đây tế nhị ! Sau khi trao đổi khá lâu
giờ mà không kết quả, với ước mong lần
sau sẽ được, chúng tôi đồng ý không đến
Nậm Vì trong chuyến mục vụ này.
Tối hôm đó, chúng tôi
đã cử hành lễ Giáng Sinh tại Mường Nhé, bài
đọc thì lấy lễ Vọng, nhưng kết lễ
thì đã viếng máng cỏ, hát mừng Chúa ra đời
rồi, vì chỉ được dâng lễ ở đây hôm
nay thôi ! Vậy là năm nay Chúa ra đời ở
Mường Nhé trước mọi nơi trên thế
giới, phải “sinh non” mất ba ngày !
Ngày 23.12, chúng tôi không
biết làm gì, ở Mường Nhé thì đã xong việc
rồi, đi Nậm Vì thì không được, đến
Huổi Thủng thì theo lịch trình là ngày mai. Thế là cha
Bình đề nghị đi thăm A Pa Chải, là nơi xa
nhất của tổ quốc, nằm ở ngã ba biên giới
Lào-Việt-Hoa, nơi mà “một con gà gáy, cả ba
nước đều nghe” ! Vào các ngày 3, 13, 23 mỗi tháng đều
có chợ phiên ở đây, người dân ba nước qua
lại trao đổi hàng hóa với nhau. Khi biết chúng tôi
có ý đi A Pa Chải, chính quyền tỏ ra quan tâm, đề
nghị cho một anh cán bộ đi theo, để lỡ
có chuyện gì rắc rối thì đứng ra bảo
đảm. Nhưng sau mới biết anh này có nhiệm
vụ đưa chúng tôi đi và về đúng lộ trình,
không đi lộn vào đường dẫn đến
Nậm Vì.
Sau đoạn
đường gần 70 cây số đường núi
ngoằn nghèo, toàn rừng rậm, độ cao đến
gần 2.000 mét, chúng tôi đến A Pa Chải, nơi dân
tộc Hà Nhì và Mông sinh sống. Chợ phiên không có gì
đặc sắc, hàng hóa không nhiều, vì đây không phải
cửa khẩu quốc tế, buôn bán chỉ là “tiểu
ngạch”.
Ở ngã ba
đường vào Nậm Vì có năm sáu gia đình công giáo
từ Hà Nam
lên sinh sống, chúng tôi được mời dùng bữa
cơm trưa. Tội nghiệp những anh chị em này,
để giữ đức tin, họ chỉ có cách hàng
năm vào lễ lớn như Giáng Sinh và Phục Sinh
trở về quê dự lễ, con cái đến tuổi học
giáo lý thì gởi về đó học, chịu bí tích rồi
trở lên.
Buổi tối ở
Mường Nhé, giáo dân lại tập trung nhà ông trùm
Thiệp đọc kinh, viếng Máng Cỏ. Các em thiếu
nhi biểu diễn một chương trình ca múa mừng
Chúa Giáng Sinh, đơn sơ dễ thương và hào
hứng. Nhiều người muốn ngày mai đi Huổi
Thủng để được dự lễ nữa,
nhưng chúng tôi can ngăn, vì đường xá hiểm
trở, lại chưa biết liệu có vượt qua
được các trạm gác không.
Sáng sớm 24.12, khi
trời còn mù sương, chúng tôi đã lên đường.
Xe của đoàn Công an Hà Nội đi tặng quà đã
đến Mường Nhé đúng hẹn, và chúng tôi cùng
đi. Đến ngã ba Quảng Lâm, chừng 40 xe gắn máy
của anh em H’Mông đã chờ sẵn, không phải
để dẫn đường hoặc chào đón chúng tôi
đâu, mà là để chở quà tặng vào bản. Quà này
đã được chở từ Hà Nội và Điện
Biên đến từ chiều hôm qua. Phải nhìn nhận
anh em H’Mông rất đáng phục, họ đứng
chờ chúng tôi trong gió lạnh cắt da, sương sa ướt
dầm mà không khó chịu hay phàn nàn một tiếng.
Trên đường vào xã
Na Cô Sa, chúng tôi thấy các anh an ninh đứng rải rác
để quan sát, có dừng xe nhưng không ngăn cản.
Chúng tôi đến nơi lúc gần 8 giờ. Tiếp chúng
tôi là anh phó chủ tịch. Sau màn chào hỏi, anh nghiêm
nghị nói : “Các bác vào thăm giáo dân, chúng tôi không có ý
kiến, nhưng yêu cầu hai điều : Một, sau khi
gặp giáo dân, yêu cầu các bác rời xã, không ở lại
qua đêm ; Hai, không đồng ý cho giáo dân ở nơi khác đến
dự lễ, chỉ giáo dân Huổi Thủng mà thôi”. Tôi lên
tiếng : “Chúng tôi làm lễ xong cũng 9 giờ tối
rồi, lúc đó làm sao mà đi ra, vì đường đèo
nguy hiểm, sương đêm dày đặc, một bên là núi,
một bên là vực thẳm, lỡ mất mạng thì sao.
Vả lại, tôi là công dân, có giấy tờ đầy
đủ, sao không được ở qua đêm ở
đây. Còn yêu cầu thứ hai cũng vô lý. Chúng tôi đăng
ký làm lễ ở các bản để giáo dân khỏi
phải đi xa tốn kém, các anh không chấp nhận,
giờ lại cấm giáo dân không được
đến dự lễ. Vậy thì các anh không tôn trọng
tự do tôn giáo rồi !” Cha Bình thêm vào: “Nếu không cho chúng
tôi ngủ ở nhà dân thì bố trí cho chúng tôi một phòng
ở cơ quan, chúng tôi trải chiếu ngủ ít tiếng
đồng hồ rồi sáng sớm mai trở ra”. Anh phó
chủ tịch cho biết không có phòng. Tôi lại hỏi :
“Lệnh này do ai ra, xin cho biết”, anh trả lời : “Do
cấp trên”. Tôi muốn cho biết là ai để liên
hệ trực tiếp, nhưng anh không nói. Vậy đó,
cấp trên thì đổ là cấp dưới không nghe, cấp
dưới lại đổ là cấp trên ra lệnh.
Thấy có nói nhiều cũng không lay chuyển
được, lại không muốn mất thời giờ
quý báu, nên chúng tôi rời ủy ban xã để
đi gặp giáo dân.
Tại nhà ông Vàng A Mang,
nơi mà bà con giáo dân xum họp đọc kinh các chúa
nhật, giáo dân đã chờ sẵn. Phái đoàn Công an Hà
Nội đem quà phát cho bà con. Món quà giá trị gồm 250 bì
thư, mỗi bì thư 300.000 đồng, 500 áo ấm, 250 lịch
tường của báo An ninh Thủ đô. Vì bà con tập
trung không đầy đủ, nên đoàn chỉ phát
tượng trưng rồi làm biên bảo giao tất
cả cho chúng tôi, sau đó đoàn ra về. Còn quà của
chúng tôi là 250 phích nước (bà con H’Mông chưa biết dùng
nước sôi, họ quen uống nước lạnh
từ suối dẫn về) và 1.700 phần bánh kẹo,
dư cho mọi người, kể cả người
không có đạo. Không quên món quà thiêng liêng là lịch Lòng
Chúa thương xót với tấm hình nổi ba chiều
rất đẹp và chuỗi mân côi tặng cho các gia
đình.
Chúng tôi bắt tay ngay vào
việc : hai dì tập hát, hai thầy bắt lại
điện, các ông chức việc lo phát quà, cha Bình rửa
tội cho 18 dự tòng lớn bé, hợp thức hôn
phối cho 12 cặp vợ chồng, còn 89 người thêm
sức thì để dành thánh lễ tối nay, sau đó cha
lại đi xức dầu bệnh nhân ; còn tôi thì giải
tội mệt nghỉ, giải tội lòng lành thôi, chứ tôi
chưa biết một tiếng H’Mông nào ! Đại đa
số xưng tội lần đầu. Vậy là nội
trong một ngày, chúng tôi cử hành tới 6 bí tích, chỉ
thiếu Truyền Chức Thánh thôi !
Các em thiếu niên cũng
tự chuẩn bị một chương trình ca múa mừng
Chúa Giáng Sinh. Đây là lần đầu tiên giáo dân H’Mông
ở đây có lễ Giáng Sinh, và là lần thứ tư có
thánh lễ, nên dễ đoán được sự háo
hức và niềm vui của mọi người,
đến nỗi họ bảo nhau hùn tiền mua một
con bò con, làm cơm ăn mừng cả bản.
Thú thật có lúc tôi
cảm thấy mệt quá, muốn tìm một chỗ nằm
nghỉ, mà chỗ nào cũng có người, sau cùng đánh liều
ngả mình trên chiếc giường, nhưng không tài nào
nhắm mắt được. Cũng vì lỡ “mang vào mình
mùi chiên” ! Tôi lại cảm thương cha Bình, sức
khỏe của cha không dồi dào, nếu cứ thế này
thì kiệt lực mất !
18 giờ. “Bữa nay lạnh, mặt
trời đi ngủ sớm” (Xuân Diệu). Bóng đêm
dần buông, bà con tụ tập đông đảo, háo
hức chờ đợi chương trình ca múa mừng
Chúa Giáng Sinh. Không gian Huổi Thủng tối nay như
bị chọc thủng bởi tiếng đàn hát cao vút
thinh không, bởi điệu múa nhịp nhàng của các em thiếu
niên, giữa một đám người đứng ngồi
như nêm, lặng thinh và say sưa theo dõi với ánh mắt
vui tươi. Chương trình phong phú, nào các cô bé No-en với vũ
điệu Jingle Bell, nào thanh nữ Maria với nét mặt
thánh thiện qua bài “Từ lúc Mẹ nói lời Xin Vâng”, nào
các màn đồng diễn nhịp nhàng. Lại có những
bài hát bằng tiếng H’Mông mà không biết làm sao các em
tập được, còn tôi thì nghe như vịt nghe
sấm, chỉ biết vỗ tay tán thưởng mà thôi !
19 giờ tối, bắt
đầu thánh lễ mừng Chúa Giáng Sinh. Như lần
trước, chúng tôi giải tội tập thể
để mọi người có thể đón Chúa vào lòng
đêm nay, trong hoàn cảnh rất hiếm thấy. Điện
bỗng dưng bị cúp. Không sao, cha Bình đã khôn ngoan
dự liệu 550 cây nến, nhưng ngần ấy cũng
chẳng đủ để mỗi người một
cây. Ánh nến lung linh vừa rọi sáng khung trời
Huổi Thủng đang chìm trong bóng đêm dày đặc,
vừa sưởi ấm những tấm thân đang co ro
vì giá lạnh núi rừng Tây Bắc đêm nay. Ôi linh thiêng
thay ! Lời ca “Đêm đông
lạnh lẽo Chúa sinh ra đời…” được hát
lên cách chân thành, hẳn đủ để sưởi
ấm Hài Nhi Giêsu trong máng cỏ, mỉm cười vẫy
chào đám người đang hăm hở đón Ngài ngự
đến nơi biên giới này ; còn họ, họ cũng
đang được sưởi ấm bằng tình yêu
nồng nàn của Chúa từ trên cao. Trong bài giảng, tôi quảng
diễn lời thiên sứ nói với các mục đồng
: “Đừng sợ, này tôi báo
cho anh em một tin mừng”. Anh em đừng sợ vì
mình nghèo hèn, khốn khổ ; đừng sợ vì mình
chưa được tự do tôn thờ Chúa như các nơi
khác ; đừng sợ những người làm khổ mình.
Trái lại, anh em hãy vui mừng vì Chúa giáng sinh để
ở với anh em. Hãy vui vì mình có Chúa ở đây, lúc này, và
mãi mãi. Có Chúa rồi thì anh em không buồn nữa, không
khổ nữa, không ở trong bóng tối nữa, mà ở trong
ánh sáng như ngọn nến trong tay ! Anh em hãy thương
những người không biết Chúa, không có Chúa, không đón
nhận và tin Chúa. Họ mới là những kẻ u buồn
vì còn ở trong bóng tối.
Sau thánh lễ, chúng tôi phát
quà cho mọi người, cả những người không
đến dự lễ được cũng có phần.
Chúng tôi vui vì có một số anh em đến từ các bản
xa xôi. Có người bị chặn đường
đuổi về, nhưng rồi họ lại đi
đường vòng, cố để được
đến dự lễ. Tôi thầm nghĩ : Ở
những nơi được tự do giữ đạo,
nhiều người chẳng còn tha thiết dự lễ
đêm nay ; còn ở đây, nơi không được
tự do giữ đạo, thì người ta lại
gắn bó với Chúa đến thế ! Chúa ơi, ở
đây Chúa buồn hay vui ?
10 giờ đêm.
Sương đã phủ dầy, lạnh cóng người
rồi. Và cũng đến lúc phải từ giã bà con
H’Mông. Thật não lòng. Tôi nói với họ : “Tôi muốn
ở lại đêm nay với anh chị em cho trọn
niềm vui Giáng Sinh, nhưng chính quyền không cho. Tôi
đành tạm biệt anh chị em. Tôi không hỏi anh
chị em có muốn tôi sẽ lại đến đây, vì
tôi biết mọi người đều muốn. Vậy
thì tôi sẽ trở lại với anh em vào lễ Phục
Sinh tới”.
Tôi buông vội những bàn
tay đang giơ ra để níu tôi, và cũng nhác thấy
những cụ già và em bé giơ tay quẹt nước
mắt. Có phải họ buồn quá đến không khóc
được ? Và tôi sải rộng bước chân để
mau đến chiếc xe đã nổ máy chờ tôi,
ngậm ngùi nghĩ rằng mình được ngồi trong
xe ấm nệm êm, còn họ lát nữa đây sẽ
lầm lũi đi trong bóng đêm và gió lạnh trở
về nhà, không như các mục đồng Bêlem xưa, sau
khi gặp Chúa Hài Đồng, đã ra về ca hát hân hoan !
Trên đường
từ bản ra quốc lộ, tôi thấy có những anh an
ninh đứng bên đường chờ xe chúng tôi đi
qua, để chắc chắn rằng chúng tôi thật sự
đã rời đi. Tội nghiệp cho các anh ấy, vì
chúng tôi mà phải chịu rét mướt đêm khuya. Ra
đến ngã ba Quảng Lâm, một toán công an chặn xe
chúng tôi, ngỡ là họ kiểm tra giấy tờ, nhưng
thật là họ đếm xem chúng tôi có ra đủ 2 xe 8
người không.
Chúng tôi đi suốt
đêm, trả lại 200 cây số, để về
đến Điện Biên lúc 4 giờ sáng, mắt cay xè vì
ngủ gà ngủ gật. Trên đường về, tôi liên
tưởng đến thảm cảnh Thánh Gia trốn qua
Ai Cập giữa đêm khuya, chúng tôi cũng đang được
phúc chia sẻ nỗi niềm ấy với Chúa, khác
chăng ngày xưa Chúa ở trên lưng lừa, còn chúng tôi
trên chiếc xe hơi, Chúa mon men đường đá
gồ ghề, còn chúng tôi lăn bánh trên đường
nhựa bon bon !
Nghĩ về anh em H’Mông,
tôi cảm thấy mến thương họ vì bản
chất hiền lành, cam chịu mọi cảnh ngộ
của kiếp sống lầm than. Chắc chắn Chúa
phải bù đắp cho họ, bằng tình yêu thương
bao la của Ngài, bằng phúc thiên đàng hứa ban cho
những ai nghèo khổ bất hạnh. Phải chăng vì
thế mà tôi thấy họ luôn vui tươi, bình an.
Tôi cũng nghĩ về
những người đang đại diện nhân dân,
với hai chữ “Chính quyền” trên vai. Hôm nay họ đã
làm một điều bất công với anh em H’Mông khi
ngăn cản không cho mừng lễ Chúa Giáng Sinh ; và
với chúng tôi, khi không cho nghỉ qua đêm tại bản
mà phải ra đi giữa đêm khuya khoắt. Nhưng
thật sự lòng tôi không oán hận họ, tôi đã
cầu nguyện như Chúa Giêsu : “Lạy Cha, xin tha cho họ,
vì họ không biết việc họ làm. Mà dẫu họ
biết việc họ làm, thì con cũng không oán hận
họ. Con vui vì được theo chân Chúa. Con vui vì cuối
cùng đã được dâng lễ Giáng Sinh với anh
chị em H’Mông. Cái giá phải trả không đắt
lắm. Và giả như cứ phải trả cái giá
thế này để được đến với anh
chị em H’Mông, thì con sẵn lòng chứ không sờn lòng.
Lạy Chúa, con tạ ơn Chúa đã cho con một lễ
Giáng Sinh nhọc nhằn nhưng đong đầy tình
thương”.
Tôi không quên cám ơn hai cha
Phạm Thanh Bình, Nguyễn Văn Thành, và những
người đã đồng hành cả thể lý, tinh
thần, thiêng liêng với tôi trong hai chuyến mục
vụ mùa Vọng và Giáng Sinh vừa qua tại Điện
Biên, Lai Châu, Lào Cai ; cám ơn anh chị em giáo xứ Lào Cai và
nhiều người khác đã chia sẻ tấm lòng
với anh em H’Mông. Các bạn đều góp phần đong
đầy tình thương Chúa đến với những
anh em này.
03.01.2015
+ Anphong Nguyễn Hữu Long
Giám mục Phụ tá
Hưng Hóa
|