Đức Giêsu hóa bánh ra nhiều
(Chú giải và
suy niệm của Lm. FX. Vũ Phan Long)
Cử hành Bí
tích Thánh Thể để tưởng nhớ Đức
Giêsu là chia sẻ không những sứ mạng của Người,
mà cũng còn là chia sẻ định mệnh của Người,
được tượng trưng bằng thập giá.
1.- Ngữ cảnh
Truyện này
được đặt vào ngay sau phân đoạn nói về
việc Đức Giêsu sai phái Nhóm Mười Hai đi rao
giảng (các ông ra đi: 9,1-6; tiểu vương Hêrôđê
thắc mắc về Đức Giêsu: 9,7-9; các tông đồ
đã đi rao giảng về tường thuật của
Đức Giêsu những việc đã làm: 9,10-11) và trước
lời tuyên xưng đức tin của Phêrô (9,18-21)
cũng như lời tiên báo Thương Khó lần thứ
nhất cùng với các điều kiện của đời
môn đệ (9,22-16).
Riêng truyện
hóa bánh ra nhiều trong TM Lc (9,12-17) thì tương ứng với
Mc 6,30-44 và Mt 14,13-21. Tác phẩm Lc không có bản văn
tương ứng với truyện hóa bánh ra nhiều lần
hai ở Mc 8,1-10 và Mt 15,32-39; do đó, bề ngoài bản
văn Lc giống với Ga bởi vì Ga cũng chỉ có một
bài tường thuật về nhân bánh và cá (Ga 6,1-15).
2.- Bố cục
Bản văn
có thể chia thành bốn phần:
1) Sứ vụ của Đức Giêsu (9,11b);
2) Các môn đệ nhận định về vấn
đề (9,12);
3) Đức Giêsu đáp trả (9,13-16):
a) lệnh thứ nhất cho Nhóm Mười Hai (c. 13),
b) lệnh thứ hai cho Nhóm Mười Hai (cc. 14-15),
c) một hành động của Người (c. 16);
4) Kết quả (9,17).
3.- Vài điểm chú giải
- nói với họ về
Nước Thiên Chúa (11): hoặc “tiếp tục nói với họ”, vì
động từ ở thì vị-hoàn (imperfect). Tác giả
Lc đã sửa Mc 6,34 (“nhiều điều”) thành “về
Nước Thiên Chúa”. Rõ ràng Lc muốn nối phép lạ sắp
kể với lời rao giảng của Đức Giêsu về
Nước Thiên Chúa.
- Nhóm Mười Hai (12): Trong bản văn song song,
Mt 14,15 và Mc 6,35 nói đến “các môn đệ” (hoi mathêtai).
Đối với Lc, Nhóm Mười Hai tượng
trưng sự nối tiếp với Israel. Trong Cv 1, con số mười
hai phải được bổ sung sau khi Giuđa chết,
để Nhóm Mười Hai đã được tái lập
như thế, có thể đón nhận ân huệ đã
được Thiên Chúa hứa ban là Thánh Thần và bắt
đầu đi làm chứng. Tác giả Lc là tác giả duy
nhất nối kết Nhóm Mười Hai với danh hiệu
“tông đồ” ở 6,13 (x. Mt 10,2). Đọc Cv 1,21-22, ta
thấy Phêrô xác định rằng người thay thế
Giuđa phải đã cùng đi với Đức Giêsu kể
từ khi Người được Gioan ban phép rửa
đền khi Người lên trời, và như thế, trở
thành chứng nhân về cuộc Phục Sinh của Người.
Như vậy, đối với Lc, Nhóm Mười Hai trở
thành dây liên kết nối tiếp lời loan báo của
Đức Giêsu về Nước Thiên Chúa với lời
Giáo Hội rao giảng Lời Chúa.
- Chính anh em hãy cho họ
ăn (13): Những
lời Đức Giêsu nói có thể gợi đến 2 V
4,42-44: ở đây, một người từ Baan Salisa mang
đến biếu ngôn sứ Êlisa hai mươi chiếc
bánh lúa mạch và cốm. Vị ngôn sứ bảo tiểu
đồng: “Phát cho người ta ăn”. Tiểu đồng
phản đối: “Có bằng này, sao con có thể phát cho cả
trăm người ăn được?”; vị ngôn sứ
đáp bằng cách nhắc lại lời của Đức
Chúa (Yhwh): “Họ sẽ
ăn, mà vẫn còn dư”. Nếu gợi ý này quả thực
có trong các Tin Mừng Nhất Lãm, thì hẳn là nó có hàm ý là
Đức Giêsu đóng vai trò ngôn sứ khi hóa bánh ra nhiều.
- Đức Giêsu cầm
lấy (16):
Năm hành động của Đức Giêsu được
diễn tả bằng những động từ lấy
nguyên văn từ Mc 6,41 (x. Mt 14,18): cầm lấy (labôn), ngước mắt lên
trời (anablepsas eis ton ouranon),
dâng lời chúc tụng chúng (eulogêsen
autous), bẻ ra (kateklasen),
trao cho (edidou).
Mt 14,18 cũng
nói đến năm hành động ấy nhưng ở những
dạng khác. Trong Bữa tối cuối cùng theo Mc 14,22 (x. Mt
26,26), có bốn hành động được nhắc lại:
cầm lấy, chúc tụng, bẻ ra, trao cho. Ở Lc 22,19,
cũng xuất hiện bốn động từ, nhưng eulogêsas (chúc tụng) được
thay thế bằng eucharistêsas
(tạ ơn). Ở Lc 24,30, có ba động từ,
nhưng edidou được thay thế bằng epedidou (=
ban tự ý; ban làm của hồi môn). Trong bài tường
thuật cuộc nhân bánh lần hai (Mc 8,6; Mt 15,36; x. 1 Cr
11,24) cũng có những động từ tương tự.
Những bản văn dùng eucharistêsas
(tạ ơn) phải được coi như là phản
ánh một đợt muộn hơn trong truyền thống
về Bí tích Thánh Thể (eucharistia).
So với Mc 6,41, động từ này đứng một
mình, nên rất có thể có nghĩa là “chúc tụng Thiên Chúa”.
Khi gắn đại từ “chúng” (= bánh và cá) vào lời chúc
tụng và việc bẻ bánh, tác giả cho hiểu rằng
hai hành vi này chính là nguyên nhân đưa tới việc hóa
bánh ra nhiều.
- ngước mắt
lên trời (16):
Đây là một thuật ngữ của Cựu Ước,
thường có ở trong Bản LXX (St 15,5; Đnl 4,19; G
22,26; 2 Mcb 7,28).
- bẻ ra (16): Các TMNL không bao giờ nói rằng
Đức Giêsu đã “nhân” bánh ra nhiều. Ta suy ra
phương diện phép lạ từ con số những
người ăn và những gì còn sót lại, từ khối
lượng nhỏ bé lúc khởi đầu.
- ai nấy được
no nê (17): Lc dùng echortasthêsan là động từ
của Mc 6,42. Ngài cũng dùng động từ này trong Mối
phúc 6,21 (x. 15,16; 16,21). Trong Bản LXX, động từ này
thường được dùng để diễn tả
lòng nhân lành Thiên Chúa đã hứa để làm no thỏa dân
Ngài (x. Tv 37,19; 81,17; 132,15).
- mười
hai thúng (17): Con số “mười hai” rõ ràng có một quy chiếu
tượng trưng đến “Nhóm Mười Hai” ở
c. 12: mỗi ông mang về một thúng đầy và bây giờ
có đủ lương thực để nuôi cả những
người khác nữa.
4.- Ý nghĩa của bản
văn
* Sứ vụ của
Đức Giêsu (11)
Sau khi mười
hai tông đồ đi giảng về và sau khi các ông đã
tường thuật cho Người các công việc đã
làm (Lc 9,10), Đức Giêsu lại chìm vào trong công việc phục
vụ đám đông (9,11): Giảng về Nước Thiên
Chúa và chữa lành những ai cần được chữa.
Từ đầu Tin Mừng đến đây, tác giả
đã liên tục giới thiệu hai khía cạnh này trong hoạt
động của Đức Giêsu:4,31-44; 6,18; 8,1-2.
* Các môn đệ nhận
định về vấn đề (12)
Lần đầu
tiên trong Tin Mừng Lc, Nhóm Mười Hai lấy sáng kiến
và quan tâm đến tương quan của Đức Giêsu
với đám đông. Vì trời đã xế chiều, các
ông đã nêu những nhận định và đề ra
phương án giải quyết rất thực tế: đây
là nơi hoang vắng, mà người ta thì đông; do đó,
tốt nhất nên giải tán đám đông để họ
tự giải quyết vấn đề nơi ăn chốn
ở. Tác giả Lc nói ở 9,12 về “Nhóm Mười Hai”,
trong khi ở 9,14.16, ngài thay đổi từ vựng: Đức
Giêsu ngỏ lời với các “môn đệ”. Từ ngữ
“môn đệ” này rất có thể cả ở đây
cũng chỉ một nhóm đông hơn trong đó chắc
chắn có Nhóm Mười Hai. Dù sao, sáng kiến phát xuất
từ Nhóm Mười Hai khi họ vừa đi giảng về
và lại tháp tùng Đức Giêsu. Qua sáng kiến này, rất
có thể tác giả muốn cho thấy là, do chuyến
đi truyền giáo vừa qua, các tông đồ đã nhạy
cảm hơn với các nhu cầu của dân chúng.
Ở đây,
chúng ta sắp gặp lại đề tài quen thuộc trong
TM III, đó là “các bữa ăn Đức Giêsu chia sẻ với
người khác” (x. 4,16–9,6). Nay chúng ta sắp sửa chứng
kiến một phương diện mới: qua sứ mạng
của Đức Giêsu là rao giảng về Nước
Thiên Chúa, Thiên Chúa đang thực hiện các lời Ngài hứa,
là nuôi dưỡng tạo thành đói khát (x. Is 25,5-6).
Cụm từ
“nơi hoang vắng” (c. 12) khiến chúng ta nhớ đến
đoàn dân Israel đang sống kiếp nô lệ, nay bằng qua sa mạc
để tiến dần về tự do, về với một
cuộc sống mới.
* Đức Giêsu
đáp trả (13-16)
Đức
Giêsu trả lời bằng hai lệnh truyền (Lc 9,13.14)
và một hành động (9,16).
Do Nhóm Mười
Hai đã tỏ ra có ý thức trách nhiệm đối với
dân chúng, Người trao cho một trách nhiệm quan trọng
hơn và xác nhận nhiệm vụ: “Chính anh em hãy cho họ
ăn” (9,13); chính anh em hãy nuôi dưỡng đoàn dân Israel vừa mới được
tái lập. Với cái nhìn thực tế và với trái tim sẵn
sàng, các ông nhận thấy tài nguyên của các ông quá nghèo nàn,
các ông tình nguyện đi mua thức ăn cho dân chúng.
Nhưng Đức Giêsu phản ứng với một lệnh
thứ hai: “Bảo họ ngả mình thành từng nhóm
năm mươi” (9,14). Các ông đã thi hành chính xác lệnh
truyền (9,15). Đức Giêsu không lập một cơ
quan phân phối bánh, để mỗi người có thể
đến lấy phần của mình. Các môn đệ phải
bố trí họ thành những nhóm trật tự (9,14).
Bây giờ
đến hành động quyết liệt của Đức
Giêsu. Sau khi đã đọc lời chúc tụng và bẻ
bánh và cá ra, Người trao cho các môn đệ để
các ông phân phát cho đám đông. Các môn đệ đã vâng
theo lệnh thứ hai của Người, nên giờ
đây Đức Giêsu làm cho họ cũng có khả năng
thực hiện lệnh thứ nhất: cho đám đông
ăn (so sánh 9,13 // 9,16). Các từ ngữ được Lc
dùng để mô tả hành động Đức Giêsu hóa
bánh ra nhiều (cầm lấy, dâng lời chúc tụng, bẻ
ra, trao cho) thuộc về bài tường thuật việc
thiết lập Bí tích Thánh Thể (22,19) và truyện hai môn
đệ Emmau (24,30, cũng liên hệ với Bí tích Thánh Thể).
Các môn đệ của Đức Giêsu sẽ phải tiếp
tục nuôi dưỡng đám đông bằng Bí tích Thánh Thể.
* Kết quả (17)
Đám đông
đã được no nê mà các mảnh vụn còn thừa
đã được người ta thu lại được
mười hai thúng (Lc 9,17). Trong biến cố này, Nhóm
Mười Hai, là những bạn đồng hành của
Đức Giêsu, không chỉ chứng kiến việc
Người làm, mà còn được đưa vào cộng
tác trực tiếp. Các ông đã nhận lệnh cho đám
đông ăn (9,13) và các ông đã được Đức
Giêsu làm cho có khả năng thực hiện điều
đó (9,16). Điều đánh động chúng ta khi đến
cuối truyện này là Lc không ghi lại một phản ứng
nào của đám đông trước phép lạ (ngược
với Ga 6,14-15). Chính Phêrô sẽ làm phát ngôn nhân cho họ khi
tuyên xưng Đức Giêsu là “Đấng Kitô của Thiên
Chúa” (9,20).
Ta có thể so
sánh với 22,19, trong đó cũng Nhóm Mười Hai nhận
bánh do Đức Giêsu trao ban, bây giờ với lời giải
thích và lệnh truyền: “Đây là Mình Thầy, hiến trao
vì anh em; anh em hãy làm việc này, mà tưởng nhớ đến
Thầy”. Các ông lại nhận và phải cho đi. Về
đời sống của cộng đoàn tiên khởi, sách
Cv viết: “Các tín hữu chuyên cần nghe các tông đồ
giảng dạy, luôn luôn hiệp thông với nhau, siêng
năng tham dự lễ bẻ bánh, và cầu nguyện không
ngừng” (Cv 2,42). Như Simôn và các môn đệ đầu
tiên vào dịp mẻ cá lạ lùng (5,4-11), Nhóm Mười Hai
cũng trải nghiệm trực tiếp về quyền lực
của Đức Giêsu.
+ Kết luận
Khi tỏ mình
ra như là chúa tể ban cơm bánh, Đức Giêsu cũng
tỏ mình ra như là chúa tể ban sự sống và khuyến
khích Nhóm Mười Hai tin tưởng bẻ ra và phân phát
bánh đã nhận trong Bữa Tối cuối cùng. Nhóm Mười
Hai đã đề nghị giải tán đám đông và
như thế là chấm dứt sự hiện diện và kết
hợp của họ với Đức Giêsu. Nhưng dân
chúng không bị buộc phải rời bỏ Đức
Giêsu mới tìm được các kế sinh nhai. Đức
Giêsu có quyền năng duy trì sự hiệp nhất trong
tư cách là chúa tể ban cơm bánh và sự sống.
Người có thể quy tụ lại và bảo toàn cộng
đoàn vĩ đại quanh Người. Cả điều
này cũng thuộc về kinh nghiệm mà Nhóm Mười
Hai vừa trải nghiệm.
5.- Gợi ý suy niệm
1. Bữa tiệc
Đức Giêsu vừa chiêu đãi thật vĩ đại.
Tuy nhiên, nếu đã có kết quả ấy là bởi vì
các môn đệ đã góp phần của mình vào
(lương thực: năm chiếc bánh và hai con cá; phục
vụ: phân phối đám đông thành nhóm trật tự và
phát bánh với cá). Bữa tiệc này gợi đến
Thánh Lễ chúng ta dâng. Khi đó, chúng ta cũng phải góp phần
nhỏ bé của mình vào để cho tất cả
được no nê. Bữa tiệc Thánh Thể lại tiên
báo Bữa tiệc vĩnh cửu trên thiên quốc, mà mỗi
người chúng ta hiện đang góp phần để thực
hiện, dù là phần khiêm tốn bé nhỏ.
2. Quả thật,
một Thánh Lễ mà không đưa tới hành vi cụ thể
giúp đỡ những người túng cực, để
ai nấy được no đủ, thì chỉ là một
hành vi dối trá. “Những miếng vụn còn thừa thu lại
được mười hai thúng” (c. 17): Bánh Thánh Thể
không phải là thứ dành riêng cho những người
đạo đức; đây là một quà tặng Đức
Kitô ban không bao giờ cạn kiệt. Quà tặng này sẽ
tiếp tục được phân phát cho tới ngày bắt
đầu bữa tiệc vĩnh cửu, và khi đó lễ
mừng sẽ không bao giờ chấm dứt.
3. Mối bận
tâm đến lương thực hằng ngày là nguyên do khiến
con người phân tán, bởi vì mỗi người sẽ
phải lo làm công việc của mình, và đôi khi cũng là
nguyên nhân đưa đến những mâu thuẫn do đấu
tranh để bảo toàn sự sống và cạnh tranh về
nghề nghiệp. Đức Giêsu cung cấp một bữa
tiệc: Người muốn kiến tạo đời sống
cộng đoàn hợp nhất. Các môn đệ hôm nay phải
hướng về Đức Giêsu: Người đã chứng
tỏ là Người có ý muốn và Người có khả
năng làm mục tử chăn dắt đoàn chiên này, quy tụ
họ lại trong sự duy nhất và sự hiệp thông,
dọn cho họ một bàn tiệc và quy tụ họ lại
quanh mình để sống tình hiệp nhất cộng
đoàn trong sự bình an và thân tình.
4. Khi đi tham
dự Lễ Tế Tạ ơn, chúng ta tham dự vào một
cộng đoàn huynh đệ được Đức
Giêsu nuôi dưỡng. Khi đó, chúng ta hưởng sự tự
do được ở với nhau trong tình thương,
trong sự an bình và trong niềm vui. Như ngày xưa với
đám đông, hôm nay với các tín hữu đến tham dự
thánh lễ, không có việc làm nào cả, không có sự mệt
nhọc nào cả, không có sự bân tâm nào cả, không có sự
phân biệt nào cả: mọi chuyện ấy không còn nữa,
khi Đức Giêsu có mặt.
5. Hôm nay khi
đứng trước những vấn đề nan giải,
các tín hữu nhớ rằng Đức Giêsu sẽ giúp họ
giải quyết, nhưng họ cũng phải góp phần
nhỏ bé vào. Khi đã đạt được kết quả,
thì đừng quên rằng họ chỉ là tôi tớ, đã
biết vâng theo những lệnh truyền của Đức
Giêsu và cộng tác với Người. Nhưng con số
mười hai thúng đầy gợi ý là, sau khi đã chia sẻ
tiệc Thánh Thể với những anh chị em hiện diện,
bây giờ chính chúng ta cũng có thể và phải chia sẻ
lương thực cho những anh chị em không có mặt,
để họ cũng được liên kết với
đoàn dân Chúa.
6. Cũng ghi nhận
là tác giả Lc nối truyện này trực tiếp vào lời
Đức Giêsu tiên báo Thương Khó và với những
giáo huấn của Người về việc vác thập
giá hằng ngày (9,18-27). Cử hành Bí tích Thánh Thể để
tưởng nhớ Đức Giêsu (22,19) là chia sẻ không
những sứ mạng của Người (9,1-6), mà
cũng còn là chia sẻ định mệnh của Người,
được tượng trưng bằng thập giá
(9,18-27).
|