Sống khôn ngoan
(Suy
niệm của Lm Giuse Nguyễn Văn Nghĩa)
Dụ ngôn mười cô trinh nữ đi
đón chàng rể, trong đó có năm cô khờ dại và
năm cô khôn ngoan là dụ ngôn có thể nói rất quen
thuộc với Kitô hữu. Và chúng ta lại dễ dàng đón
nhận bài học là phải tỉnh thức sẵn sàng
một cách rất tự nhiên khi chúng ta đã nhìn nhận
rằng không ai biết được “cái giờ Chúa
đến” với mình, nghĩa là cái giờ mình phải
giả từ trần gian. Tuy nhiên, thử hỏi thế
nào là khôn ngoan thì hẳn không ít người phải chần
chừ hoặc ngần ngại trả lời cách dứt
khoát và rõ ràng.
Dưới cái nhìn nhân loại thì khôn ngoan là
một nhân đức thuộc phạm trù lý trí. Theo viễn
tượng này thì người khôn ngoan là người
biết sử dụng trí khôn để phân biệt cái này
với cái kia, sự vật này với
sự vật khác, biết phân biệt điều đúng
với điều sai, cái tốt với cái xấu,
điều hơn với điều kém… Người khôn
ngoan còn biết phân biệt đâu là nguyên nhân, đâu là
kết quả, cái gì là bản chất, cái gì là hiện
tượng… Sự khôn ngoan dưới góc nhìn này
được thủ đắc bằng luyện tập
và một vài môn học giúp rèn luyện khả năng phân
biệt đó là môn toán học, môn luận lý học…
Vì là một nhân đức thuộc phạm
trù lý trí, mà trí khôn con người xem ra bị điều
kiện hoá bởi thời gian, tuổi tác. Qua cái ngưỡng
cửa tuổi bảy mươi thì nói chung
khả năng phân biệt, phán đoán của con
người giảm dần. “Càng già, càng
lẩn thẩn” là một hiện thực như tất
yếu. Thế mà Kitô hữu chúng ta mỗi lần tham
dự lễ an táng một người cao niên lại
được nghe trích đọc bài trích sách Khôn ngoan:
“Người đầu bạc thì khôn ngoan và tuổi già là
một cuộc đời thanh sạch” (Kn 4,9)
(*). Không thể hiểu sự khôn ngoan của câu trích
Lời Chúa này theo nhãn quan nhân loại mà
cần phải có cái nhìn khác.
Bài
đọc thứ nhất của Chúa Nhật 32 TN A trình bày về Đức Khôn Ngoan như sau:
“Đức Khôn Ngoan sáng chói, và không hề tàn tạ. Ai mến chuộng Đức Khôn Ngoan thì
đức Khôn Ngoan dễ dàng cho chiêm ngưỡng. Ai tìm kiếm Đức Khôn Ngoan thì Đức Khôn
Ngoan cho gặp. Ai khao khát Đức Khôn Ngoan, thì
Đức Khôn Ngoan đi bước trước mà tỏ
mình cho biết…” (Kn 6,12 tt). Đức
Khôn Ngoan ở đây như được nhân cách hoá.
Nó không còn là một thuộc tính của trí khôn
mà là một ai đó. Nếu ta thay cụm từ
“Đức Khôn Ngoan” bằng cụm từ “Thiên Chúa” thì ý
của đoạn văn sẽ rõ ràng và dễ hiểu.
Như thế, dưới ánh sáng Lời mạc khải thì
Đức Khôn Ngoan được đồng hoá với chính
Thiên Chúa, Đấng Toàn Tri, Toàn Thiện, Toàn Ái. Đoạn trích sách Khôn ngoan còn tiếp rằng
để đạt tới Đức Khôn Ngoan thì cần
chú tâm tới lề luật của Đức Khôn Ngoan và
yêu mến là tuân giữ lề luật (x.Kn 6, 17-18).
Như thế người khôn ngoan không
chỉ là người biết phân biệt mà trên hết là
người có tấm lòng biết yêu mến. Dưới
cái nhìn này thì chúng ta mới hiểu được
người đầu bạc là người khôn ngoan.
Tuổi đời càng cao thì con tim
người ta càng dễ mở rộng. Tấm lòng của
các cụ ông, cụ bà dành cho cháu con thì hẳn ta đã rõ.
Nhiều vị dường như chưa chịu nhắm
mắt, xuôi tay, khi chưa thấy cháu con
yên bề gia thất. Sốt sắng với
việc Nhà Chúa thì ít ai bì với người cao tuổi.
Quả thật, dù cho “đa thọ thì đa nhục”,
nghĩa là tuổi đời càng chồng chất thì
lỗi lầm càng thêm nhiều, nhưng chính khi biết
lấy những gì bên trong ra mà phân phát thì mọi sự
sẽ nên trong sạch cho chúng ta, chứ không phải do
bởi lau chén dĩa bên ngoài (x.Lc 11,37-41).
Trở lại với năm cô trinh nữ
khôn ngoan của bài dụ ngôn Chúa Giêsu kể. Các cô
được gọi là khôn ngoan vì các cô có tấm lòng
với cô dâu, chú rể, với dòng tộc hai họ. Đi đón chàng rể với đèn đầy
dầu là một động thái của người có
tấm lòng biết lo xa, liệu trước. Các cô tính trước, lo xa không phải vì mình mà vì
chính cô dâu, chú rể…Trái lại, năm cô trinh nữ khờ
dại là những cô phù dâu ít có tấm lòng với chú
rể, cô dâu. Vẫn có đó nhiều cô
phù dâu trong các tiệc cưới ngày nay chỉ lo “xoe xua”
làm nổi cho bản thân mà chẳng để ý gì
đến người khác. Quả là một sự
khôn lanh theo kiểu thế gian là tìm
mọi dịp để lăng xê chính bản thân mình.
Các
nhà chú giải Thánh Kinh cho ta hay: “dầu đèn” theo văn hóa thời bấy giờ có ý
nghĩa là những việc tốt, việc lành. Người đã có tấm lòng biết yêu mến
thì không bỏ qua một cơ hội dù nhỏ, để
làm điều tốt, việc lành cho tha nhân. Và
những việc tốt, những việc lành chính là hành
trang của người tỉnh thức sẵn sàng khi Chúa
đến. Dù Chúa đến bất cứ giờ nào
họ luôn có đủ đầy hành trang là các việc
tốt để trình diện Vua các vua, Chúa các chúa,
Đấng đến thế gian không phải để
được hầu hạ nhưng để hầu
hạ người ta và hiến dâng mạng sống làm giá
chuộc muôn người.
Không
ai muốn làm người ngu dại. Ai cũng thích được nhìn nhận là khôn
ngoan. Tuy nhiên, điều quan trọng là biết
sống khôn ngoan theo cái nhìn của Chúa,
dĩ nhiên là để làm đẹp lòng Chúa và vì chính
hạnh phúc đời đời của chúng ta.
-------------------
(*)
Đoạn trích
sách Khôn Ngoan 4,9 Nhóm Các Giờ Kinh
Phụng Vụ dịch là: “Đối với con
người, sự khôn ngoan còn quý hơn tóc bạc,
sống không tì ố đã là sống thọ”.
Một
vài bản văn Anh ngữ về đoạn trích Kn 4,9 như sau: “But wisdom is the gray hair unto men, and
an unspotted life is old age.” Hoặc “But the understanding of a man is
grey hairs. And a spotless life is old age.”
Một
bản Pháp ngữ dịch: “Mais la prudence de l'homme lui tient
lieu de cheveux blancs, et la longue vieillesse, c'est
une vie sans tache.”
Bản
dịch khác: “c'est cheveux blancs pour les hommes
que l'intelligence, c'est un âge avancé qu'une vie sans tache.” (La Bible de
Jérusalem)
Không
biết nguyên bản thế nào, nhưng so với một
vài bản văn Anh ngữ và Pháp ngữ trên đây thì
nội dung đoạn trích Kn 4,9 của bản dịch
đang dùng trong sách bài đọc hiện hành khá
tương đồng với nhau hơn là bản văn
dịch của nhóm Phụng Vụ Giờ Kinh.
|