TRUYỀN THỐNG HỘI THÁNH NÓI SAO

VỀ CỘNG TÁC TRỰC TIẾP CỦA ĐỨC MARIA?

Khi ráp cảnh Truyền Tin với lời Sấm của sách Sáng thế (3.15), các Giáo phụ đã nhìn thấy nơi Đ.Maria một Eva mới, nhưng không phải là để Người cộng tác với Ađam mới trong việc cứu chuộc nhân loại, cho bằng các vị coi Người như một kẻ đã tin, và bởi lòng tin ấy đã đem Ađam mới đến cho ta.

Chỉ có ba Giáo phụ: Giutinô, Irênêô và Tertulianô, khi xướng xuất việc đối chọi Eva> có mang tính chất cứu độ! Nhưng tính chất cứu độ đó, các vị nhấn mạnh là của lòng tin và vâng phục của Đ.Maria trong việc Nhập thể Cứu chuộc. [1]

1/ Nhưng liệu các vị đó có ý kéo dài lòng tin và vâng phục, diễn tả bằng lời Xin Vâng của Đ.Maria trong ngày truyền tin, cho tất cả công trình cứu chuộc của ĐK không?

Đành rằng các đoạn văn của các vị không khép lại trước mắt ta viễn tượng ấy, song cũng không có gì chứng tỏ các vị đã dấn bước vào. Có thể nói: không tìm thấy các bằng chứng về hợp tác cứu độ của Đ.Maria với ĐK trong đạo lý của ba vị Giáo phụ xướng xuất thuyết Eva mới, cũng như trong trào lưu tư tưởng của thời các Giáo phụ.

 2/ Hình như Th.Aogutinô mở đường cho đạo lý hợp tác cứu độ: “Ma quỉ vui mừng vì sự sa ngã của người nam và người nữ tiên khởi…, án phạt của nó sẽ nhẹ quá nếu sự cứu độ sẽ không do cả người nam và người nữ thực hiện” (De Agone Christiano, 22, 24; PL 40,302). Chỉ có điều thánh nhân đã hạn chế sự cộng tác ấy vào việc Nhập thể: Nếu Satan bị bại trận bởi người phụ nữ, là vì bởi bà đã sinh ra sự sống là ĐK.

3/ Đến thời Trung Cổ: Bắt đầu người ta lấy lại tư tưởng các Giáo phụ như trên đã dẫn, dần dần, người ta quả quyết có một sự hợp tác của Đ.Maria với ĐK Cứu chuộc: “Chính Chúa Cứu chuộc đã muốn thực hiện sự cứu rỗi nhân loại với Đ.Maria” (Godefroi d’Admont, In Dominic. 1 Adv.4; PL 174, 37).

Một tu sĩ vô danh thành Marmoutier (thế kỷ 12) viết: “Bởi vì chúng ta đã bị trục xuất khỏi địa đàng bởi lỗi của một người nam và một người nữ, nên ĐK không muốn bởi riêng mình Ngài dẫn ta về lại thiên đàng, nhưng Ngài đã thu dụng vào công việc ấy một người phụ nữ, ngõ hầu chúng ta tìm lại được, bởi một người nam và một người nữ, điều mà ta đã mất bởi một người nam và một người nữ kia. Chính vì thế, trong tất cả các con gái bà Eva, Ngài đã chọn một người độc nhất, Đ.Maria Phúc Lộc làm cộng tác viên” (In Assumpt. 1. fol. 130 v.a. Bibliot. nat.).

Từ đây, xuất hiện giáo thuyết về sự đồng thống khổ cứu chuộc của Đ.Maria dưới chân thập giá.

Arnaud de Bonneval viết: “Ở núi Canvê, cả hai Đấng (ĐK và Đ.Maria) cùng dâng một tế lễ, Maria trong máu của tâm hồn, ĐK trong máu của thể xác mình”. (De laudibus, PL 189,1727). Dĩ nhiên, tác giả này không có ý đặt hai Đấng bằng vai bằng vế trong công việc cứu độ (Sđd, PL 189,1731).

Th.Albertô Cả đã làm thành một công thức rõ ràng : “Maria không thi hành một chức vụ cộng tác theo thể thức thừa tác (non assumpta est in ministerium), Người là cộng tác viên của Chúa như lời KT nói: một trợ giúp đương đối, cộng sự phổ quát vào tất cả mọi hành vi cứu độ của Chúa cứu chuộc, do một sáng kiến tự do của TC, và nhờ hiến tế của Con Người, đã đem lại cho cả nhân loại sự giao hòa với TC” (Trích dẫn Cl. Dillensch. Sđd, tr.314).

Giáo thuyết ấy lan dần tới các tầng lớp dân chúng (nhờ công của Richard de Saint Laurent cách riêng) đến nỗi, có lúc người ta đã nghe thấy những câu nói khá táo bạo chẳng hạn: “Như ĐK đã quật ngã ma quỉ bởi sự thương khó, Đ.Maria đã thắng nó bởi sự thống khổ từ mẫu của mình”.

4/ Từ thế kỷ 15, xuất hiện danh từ “Đồng Công Cứu Chuộc” (Co-rédemptrice). [2] Với nhà thần học Suarez, người ta phân biệt cấp bậc các công phúc [3] trong việc cứu chuộc như sau: “công phúc thích hợp” (mérite par convenance) thuộc về Đ.Maria,  còn “công phúc tương xứng” (mérite par condignité) thuộc về ĐK.

Vào thế kỷ 17, đạo lý Đồng Công chia làm hai hướng: Đ.Maria cộng tác vào cứu chuộc khách quan (lập công cứu chuộc) hoặc chủ quan (phân phát ơn cứu chuộc).

Thế kỷ 18, có Th.Anphongsô Ligori, tiến sĩ HT, nổi bật trong nhóm thần học gia chủ trương đạo lý Đ.Maria cộng tác vào việc lập công cứu chuộc khách quan [4].

Thánh Giám mục Ansenmô viết về việc cộng tác của Đ.Maria vào công cuộc cứu chuộc bằng giọng văn rất hùng hồn:

“Đấng có thể làm nên mọi sự từ hư vô, lại không muốn tái tạo muôn loài đã bị hư hỏng mà không có Đ.Maria. Vì thế,

TC là Cha muôn vật đã được tạo thành, còn Đ.Maria là Mẹ muôn loài đã được tái tạo.

TC là Cha tạo thành muôn vật, còn Đ.Maria là Mẹ cứu chuộc muôn loài.

TC đã sinh ra Đấng tạo dựng muôn vật (Ga 1.3); còn Đ.Maria đã sinh hạ Đấng cứu chuộc muôn loài.

Không có Đấng do Thiên Chúa sinh ra (là ĐG) thì tuyệt đối chẳng có gì hiện hữu, còn không có Đấng do Đức Maria sinh ra, thì tuyệt đối chẳng có gì tốt lành.”

          (Bài Kinh sách, lễ Đức Mẹ Vô nhiễm, 8 tháng 12).

5/ Ngày nay, đa số các nhà Thánh-Mẫu học Công giáo tán thành ý kiến một sự cộng tác trực tiếp [5] của Đ.Maria vào công cuộc cứu chuộc. Tuy vậy, các vị này chưa nhất trí về các thể thức và mức độ của sự cộng tác ấy của Đ.Maria, so với công phúc độc nhất của hành động cứu chuộc của ĐK.

6/ Huấn Quyền:

GH chưa công bố thành một tín điều, nói cách khác, chưa định tín rõ rệt và chung quyết về đạo lý “Đồng Công Cứu Chuộc của Đ.Maria”, ngay cả sau Công Đồng Vat 2, nhưng các Đức Giáo Trưởng từ Lêô XIII tới nay đều tích cực ủng hộ điểm giáo lý ấy (x. M.M. Dubois, tr.203tt).

Đức Bênêđictô XV nói mạnh bạo: “Cùng với Con mình… Đ.Maria chịu đau đớn hầu chết…, bởi đó người ta có thể nói chí lý rằng: chính Người cùng với CK đã cứu chuộc nhân loại” (AAS, 1918, tr.182).

Đức Piô XI, trong một Thông điệp truyền thanh đến Lộ Đức (1935) đã sử dụng tước “Đồng Công Cứu chuộc” (Doc. cat. t.33, 1159, 1195).

Lời Đức Piô XII nói :  “Trong việc thi hành công trình cứu chuộc, ĐTN rất thánh được liên kết chặt chẽ với ĐK… Người góp phần vào công việc cứu chuộc chúng ta bằng cách ban huyết nhục cho Con mình, và bằng cách tình nguyện dâng hiến Ngài vì chúng ta (nơi hiến tế thập giá)….”

Theo lời đó của Đức Piô XII, ĐTN liên kết chặt chẽ và mật thiết với ĐK từ lúc thụ thai và sinh hạ Ngài cho đến tế hiến Ngài trên thập giá! Hình như Đ.G.Trưởng thừa kế một truyền thống lên tới thời Trung cổ, chẳng hạn Rupertô de Deutz nói: “Mẹ đã phải chịu cuộc tử đạo lâu dài biết bao, Mẹ luôn nhìn thấy trước Con Mẹ phải chịu cực hình thế nào!... Khi Mẹ ẵm Con trên tay, khi Mẹ cho bú, Mẹ đã thấy sự chết của Ngài!” (In Cant. Lib.III)

Thánh Ansenmô thầm thĩ: “Hỡi Nữ Vương hiền hậu của con, con biết Mẹ không thể sống một giây phút nào trong nỗi đau đớn giày vò ấy nếu Thánh Thần sự sống không nâng đỡ Mẹ.” (St Anselme, De excellent. Virg. C.V).

Truyền thống ấy lại được củng cố bởi các lời mặc khải của Đức Mẹ nói với Th.Brigitta: “Mỗi lần Mẹ nhìn thấy Con Mẹ, mỗi lần quấn khăn lót cho Ngài, nhìn chân tay Ngài, là mỗi lần hồn Mẹ lại như bị một lưỡi gươm mới xuyên qua: Mẹ thấy Ngài như bị đóng đinh ngay từ lúc ấy rồi” (Révélations, liv. VI chương LVII).

Truyền thống ấy chủ trương ý tưởng cuộc hiến tế không rời giây phút nào trong ĐG Đấng Cứu Thế, là vì dựa vào đoạn KT này : Ngay từ lúc bước chân vào trần gian, Ngài thưa cùng Thiên Chúa: “Chúa không ưng nhận hiến tế hay của dâng hiến, song đã cho Con một thân xác… Vậy, này Con đến… để thi hành ý muốn Người (là hiến dâng thân mình làm của lễ)” (Hr 10.5-7,10). Như vậy thì hiến tế ấy đã được dâng lên ngay khi Ngài còn ở trong cung lòng mẹ (Maria), và sẽ tiếp tục dâng trong 30 năm, cho đến ngày (trên thập giá) Ngài thốt lên: “Mọi sự đã hoàn tất”. Thì Đ.Maria cũng như Con mình, Người sống cũng là để hiến mình cho Thập giá. Ơn làm Mẹ Đấng Cứu Thế đòi hỏi như thế. CG cho Mẹ Ngài chung dự vào bí mật của Ngài. Không thể nghĩ được rằng: Khi Giêsu đau đớn sống trong viễn ảnh Núi Sọ, còn Maria bên cạnh Ngài lại sống một đời thản nhiên bình an. Tình yêu kết chặt hai Ngài đòi sự kết hợp trong đau khổ.

Ngay từ lúc Ngôi Hai Nhập Thể, Đ.Maria đã được soi sáng về ý nghĩa thẳm sâu của các lời tiên tri tiên báo về Ngài, mà Người nghe giảng giải trong Hội đường những ngày Sabát, và sau đó, được ông già Simêon báo trước, nên Người sống trong ý tưởng cuộc hiến tế lớn lao sẽ thực hiện sau này. Sau mấy lời của Cụ già thánh thiện kia, Người biết Người sẽ sống cuộc đời với một tế vật để dọn đến ngày đem tế sát.

Từ đó, Người nhìn thấy luôn luôn lởn vởn trước mắt cuộc tử nạn. Mọi sự đều nhắc nhở Người đến đó. Khi ngày cuộc tế hiến cuối cùng đến, Đ.Maria lên Thành Thánh… Người biết hiến tế của Con sẽ thiết lập Nước Thiên Chúa, Máu Ngài sẽ làm sinh sản các con cái Thiên Chúa, như “hạt lúa (từ lòng Người) rơi xuống đất và nếu không chết đi sẽ trơ trọi, nhưng nếu chết đi, sẽ sinh nhiều hoa quả” (Ga 12.24). Người nhìn thấy tất cả những kẻ được tiền định sẽ sinh ra bởi hiến tế Núi Sọ, đàn con cái đông đúc mà sự đau khổ Người sẽ sinh ra cho Thiên Chúa. Tình yêu Người thúc giục Người. Và khi ngày đã tới, Người đi đến Núi Sọ.

7/ Công Đồng Vat 2, trong Hiến Chế GH, xem ra cũng ủng hộ điểm giáo lý nói trên, và trình bày việc cộng tác của Đ.Maria khởi sự ngay từ lúc truyền tin cho đến chân thập giá:

“Đ.Maria đã tận hiến mình làm tôi tớ Chúa, phục vụ cho thân thế và sự nghiệp của Con mình, và nhờ ân sủng TC toàn năng, phục vụ mầu nhiệm cứu chuộc dưới quyền và cùng với Con của mình.” (số 56) – “Sự liên kết giữa Mẹ và Con trong công cuộc cứu chuộc được tỏ rõ, từ khi Đ.Maria thụ thai CK cách trinh khiết cho đến lúc CK chết… Như thế, ĐTN… trung thành hiệp nhất với Con cho đến bên thập giá, là nơi mà theo ý TC, Người đã đứng ở đó (x. Ga 19.25), Đ.Maria đã đau đớn chịu khổ cực với Con Một của mình, và dự phần vào hy lễ của Con với tấm lòng của một người Mẹ hết tình ưng thuận hiến tế lễ vật do lòng mình sinh ra.” (số 57-58).

8/ J.Guitton thuộc viện Hàn Lâm nước Pháp, với tư cách giáo dân, cũng góp tiếng nói trong vấn đề này (Sđd, tr.178tt):

“Chắc chắn không thể có một sự gì còn thiếu trong giá trị của cuộc khổ nạn của CG. Song cũng như TC đã khấng cho con người hợp tác với Người trong việc tạo thành, bằng cách ban cho họ vinh dự có tự do, cho họ trí thông minh và uy quyền để cai trị và khai khẩn trái đất, thì Người cũng cho họ góp phần cộng tác vào trong đại công trình cứu chuộc.

Điều này được diễn tả bằng tín điều “Các Thánh thông công”: Bất cứ một sự đau khổ nào của một thành viên trong HT đều có giá trị cứu độ, tùy mức độ họ chấp nhận bởi tình yêu…“Nơi Đ.Maria, ngay ở ngày Thiên sứ truyền tin, bởi lời Xin Vâng khiêm tốn và can đảm chấp nhận, Người đã ưng thuận dâng hiến toàn thân vào sự nghiệp của Đấng Cứu Chuộc, mà các đau khổ của Ngài đã được các ngôn sứ mô tả. Ngay ngày ấy, Đ.Maria đã nếm và giữ lấy trong lòng các vết thương, do những cuộc thử thách bí nhiệm của đời sống ẩn dật và công khai của Con chí thánh của Người phát sinh.

“Nhưng đến Tuần Khổ Nạn, trái tim hiền mẫu của Người thật sự đã bị đâm thâu bằng vô số lưỡi gươm, không bởi một tình thương cảm tự nhiên, ủy mị (của người làm mẹ), nhưng bởi sự hiến mình làm lễ hi sinh mà Người hết lòng ưng thuận. Người dâng các đau khổ của mình kết hợp với đau khổ của Con lên Chúa Cha trên trời; hơn thế, Người dâng chính Đấng là Con của mình cho sự Công Bình của TC, hầu làm cho lòng từ bi vô hạn của TC được hiển dương.” [6]

Không nói đến các đau khổ thể xác, nỗi đau đớn chính của ĐTN là loại đau đớn riêng của giới nữ lưu, tức là đau đớn trong con tim. Nỗi đau ấy thật sâu thẳm, vì các tâm hồn tế nhị thường đau đớn dữ dội hơn kẻ tầm thường khác.

          Nếu bây giờ ta đem sự đau khổ này của Đ.Maria so sánh với những đau khổ, mà Th.Phaolô nói là, ông bù đắp trong thân xác ông những đau khổ còn thiếu trong các khổ nạn của CK phải chịu, cho thân thể Ngài là HT (Cl 1.24),  thì người ta không tránh khỏi câu nói này: huống hồ là… các đau khổ sâu thẳm kia của một người mẹ và lại Mẹ đẻ của CK!

Cuối cùng, “khó mà nghĩ rằng một tin tưởng đã được tín nhiệm trong HT lại không thực sự có một nền tảng nào trong mặc khải của TC”! Nếu Quyền Giáo Huấn có khẳng định về việc cộng tác của Đ.Maria vào công trình cứu chuộc, nhưng lại không xác định thể thức của sự cộng tác đó, thì con đường còn bỏ ngỏ cho các nhà thần học đưa ra các cắt nghĩa, để hòa hợp dữ kiện KT về công cuộc cứu độ và Trung Gian độc nhất của ĐK với sự cộng tác cứu độ của Đ.Maria dưới chân thập giá.r